Φωτογραφίες: Johanna Weber
Στον απόηχο της Επιστροφής του Διονύσου, του μεγάλου αφιερώματος στο Θεόδωρο Τερζόπουλο που διοργανώθηκε από το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, το artivist δημοσιεύει τις εισηγήσεις τριών σημαντικών ανθρώπων που συνεργάστηκαν μαζί του ή ασχολήθηκαν με το έργο του, με την ευγενική άδειά τους. Θα ακολουθήσουν δύο σημαντικές συνεντεύξεις – έκπληξη.
“Η απώλεια γέννησε την οδύνη ,η οδύνη τη συγκίνηση και η συγκίνηση την τέχνη. Πάντα με όχημα τη μελαγχολία, o τραγικός ήρωας αποζητά να επιστρέψει στη συγκίνηση του πένθους –κοιτίδα της συγκίνησης-.Ό,τι αναμοχλεύει το πένθος θα είναι πια για εκείνον ηδονή…”
Πριν από τριάντα χρόνια, με αφορμή τις Βάκχες του Θ. Τερζόπουλου μου δόθηκε η ευκαιρία να ανακαλύψω κι εγώ αυτό το ταξίδι νόστου και λύτρωσης μαζί, βέβαια, με συνοδοιπόρους εκείνον και την ομάδα Άττις .Ήταν για μένα δύσκολο εγχείρημα. Τότε εγώ είχα μια τάση αποφυγής του πόνου.. Απέφευγα τον πόνο όπως ο διάολος το λιβάνι…και ξαφνικά βρίσκομαι σαν να με είχαν πετάξει στη σκηνή του δημοτικού θεάτρου Βόλου ,κάνοντας αντικατάσταση στον Τειρεσία.
Θα πρέπει να σας πω πως εκείνη την περίοδο πάλευα με μια επικείμενη προσωπική απώλεια.
Αυτό που ένιωσα κατά τη διάρκεια αυτής της παράστασης αποτέλεσε την αρχή της μεταστροφής μου ως άνθρωπος αλλά και πια καθόρισε απόλυτα και τη μετέπειτα πορεία μου ως καλλιτέχνη .Το υλικό μπήκα ήταν πολύ πιο δυνατό από αυτό που ορίζουμε με την έννοια του πένθους στην καθημερινή συνθήκη .Ήταν πια η κατάργηση του ατομικού, προσωπικού, εγγενούς πόνου και η αναγνώριση ενός πόνου συλλογικού –μιας απώλειας πανανθρώπινης, οικουμενικής που σε συγκλόνιζε απόλυτα απελευθερωτικά …-Ίσως αν ήμουν ποιητής να μπορούσα να περιγράψω αυτήν την εμπειρία όπως ακριβώς θα της άξιζε…Δεν σου επέτρεπε να χαθείς σε μονοπάτια ψυχολογικού δράματος και προσωποποίησης των καταστάσεων. Ήταν μια απόλυτα λυτρωτική ενέργεια του πένθους .Μία τομή, πια, που σου άνοιγε ένα δρόμο προς το όλον .
Αυτό που βίωνα διαπερνούσε όλο το σώμα από το λάρυγγα έως βαθιά τα γεννητικά όργανα, φέρνοντας το σώμα στην ολική αναγέννηση του .Το πένθος ,η διάλυση και η αναγέννηση μετουσίωσαν την αίσθηση της οδύνης σε ηδονή. Μέσα σ’ αυτό το χρόνο αναγνώρισα πια τον ίλιγγο της ζωής, τον ίλιγγο του φωτός ,της δημιουργίας ,της ησυχίας και ανησυχίας .Ο ίδιος ο συντονισμός του χρόνου με συγκλόνισε-ξέρετε ο χρόνος είναι κάτι που συχνά δεν του δίνουμε την απαιτούμενη σημασία. Διαπερνά και ρέει απ΄ τη μικρότερη τρίχα του κεφαλιού μέχρι τα κάτω άκρα. Είναι σώμα ανεξάρτητο, είναι λέξεις, είναι ο έρωτας και η αγάπη.
Ο χρόνος του πένθους όπως τον βίωσα εγώ και ξεκίνησα πριν από τριάντα χρόνια την έρευνα μου με τον Θ. Τερζόπουλο και την ομάδα Άττις είναι ένας ανοιχτός χρόνος που γίνεται σώμα-γλώσσα. Υπάρχει μια φλόγα του νου για να κατανοήσει κάτι που είναι οικείο και την ίδια στιγμή τόσο ανοίκειο. Έπρεπε να μπω μέσα για να φωτίσω την άγνοια μου μέσα απ΄ το σημείο της πίστης μου σε αυτό. Θα αναφέρω τους Πέρσες του Αισχύλου όπου δουλέψαμε τον χρόνο της αναμονής ή τον Προμηθέα που ασχοληθήκαμε με τον εσωτερικό ίλλιγγο.
Σε εμένα προσωπικά υπήρχε πάντα το ερώτημα ,η αναζήτηση τι ήρθα να κάνω εδώ ,το ερώτημα τι είναι χρόνος. Σ’ αυτό το χρόνο μπορούν να συμβούν τα πάντα. Θυμάμαι ό,τι τα πόδια μου είχαν ματώσει, οι ρώγες των δακτύλων είχαν ξεσκιστεί και είχε γεμίσει αίμα η σκηνή. Αυτό το είδα όταν τελείωσε η παράσταση πια. Δεν πόνεσα. Τα όρια της ελευθερίας μου είχαν ανοίξει και δεν το κατάλαβα μέχρι που έφτασα πίσω απ΄ τη σκηνή.
Αυτό που κουβαλούσα ως προσωπικός πόνος είχε πια χαθεί. Τα μέλη του σώματος πενθούσαν αλλά η ψυχή δεν πενθούσε πια. Ο πόνος γίνεται δύναμη ,το άνοιγμα είναι υπερβατικό, πρέπει να έχεις αντοχή και ανοχή, να παλεύεις με τη δυσκολία ,κι έτσι το σώμα θα περάσει στην πολυρυθμία του, στη φωνή του και στις δυνατότητες της. Πρέπει να μηδενίσεις το κοντέρ και απλά να ακολουθήσεις το χρόνο πιστά. Έτσι μόνο η τέχνη για μένα γίνεται ανθρωποκεντρική. Ο πόνος παύει και η ψυχή αναπαύεται. Αγωνίζεσαι για το εμείς και το όλον .
Ευχαριστώ τον Θ. Τερζόπουλο που βρέθηκα να συνομιλώ και να εργάζομαι μαζί του και χαίρομαι τα χρόνια που συμπορεύτηκα και ερεύνησα με πολλή πίστη και πολλή αγάπη με εκείνον και την ομάδα Άττις.