Από τους πλέον αγαπητούς στη χώρα μας εκπροσώπους της ευρωπαϊκής τζαζ, ο γάλλος τρομπετίστας Erik Truffaz είναι ένας μουσικός με αστείρευτη ποικιλία στον ήχο και τις συνεργασίες του, αλλά κι ένας ευθύς άνθρωπος με το θάρρος της γνώμης του. Λίγο πριν ανέβει για τεσσερα βράδια στη σκηνή του Half Note, μίλησε στο artivist για την προσωπική του ιστορία στη μουσική, αλλά και για τη θέση της τζαζ στον κόσμο, ακόμα και για τον καπιταλισμό. Απολαύστε τον…
Αναρωτιέμαι: ένας γάλλος γεννημένος στην Ελβετία, επιλέγει να ασχοληθεί με τη τζαζ. Δεν είναι η προφανής επιλογή. Πώς έγινε; Δύο πράγματα έγιναν. Έμαθα τρομπέτα, και με αυτό το όργανο δύο πράγματα μπορείς να κάνεις: κλασική μουσική ή τζαζ. Μπορείς βέβαια να παίξεις και φολκλορική μουσική… Όμως η συγκυρία ήταν πως γεννήθηκα και κατοικούσα δίπλα σε ένα μέρος όπου γινόταν ένα μεγάλο φεστιβάλ τζαζ, κι ονομάζεται Μοντρέ! Όταν λοιπόν ήμουν παιδί, άκουγα στο ραδιόφωνο τις συναυλίες από το Μοντρέ. Αυτό είναι που με ώθησε στη τζαζ. Αυτός ο ήχος με ενδιέφερε. Κι ύστερα, αναζητούσα κάτι για να εκφραστώ με την τρομπέτα που να είναι πιο ελεύθερο από την κλασική μουσική. Γι αυτό.
Και την τρομπέτα έτσι την επιλέξατε; Όχι, όχι. Την τρομπέτα την είχα επιλέξει από πριν. Από πολύ μικρός, γιατί ο πατέρας μου έπαιζε σε μια φανφάρα. Είχε επίσης μια χορευτική ορχήστρα, κι έπαιζα μαζί του τα Σάββατα.
Υπήρχε λοιπόν ήδη μουσική στο σπίτι σας. Α ναι, απολύτως! Γιατί ο πατέρας μου διοργάνωνε γιορτές το σαββατοκύριακο. Κι εκείνος είναι που μου έμαθε από πολύ νωρίς τις νότες, από όταν ήμουν μικρό παιδί.
Υπήρξαν και είδωλα για σας στη τζαζ, άνθρωποι που θέλατε να παίξετε σαν κι αυτούς; Βέβαια. Όταν ανακάλυψα το Kind of Blue, με ενέπνευσε πάρα πολύ, ήμουν γεμάτος θαυμασμό.
Λογικό. Αναρωτιέμαι, τόσα χρόνια μετά το θάνατο του Miles Davis, κι εξακολουθούμε πάντα να μιλάμε γι αυτόν και για όσα έκανε στη μουσική, και για τις αλλαγές που επέφερε όχι μόνο στη τζαζ, αλλά και στον τρόπο που ακούμε μουσική γενικώς. Γιατί πιστεύετε πως συμβαίνει αυτό; Για τον ίδιο λόγο που θα μιλάμε για πάρα πολύ καιρό και για τον Πικάσο, για παράδειγμα. Γιατί είναι πολύ ισχυρές προσωπικότητες, που άλλαζαν μαζί με την κοινωνία. Δηλαδή ξεκίνησαν την εποχή των αλόγων και τελείωσαν όταν υπήρχαν ήδη υπολογιστές. Ακολούθησαν λοιπόν και την εξέλιξη του κόσμου. Ο Miles Davis, ας πούμε, ήταν ο μοναδικός τρομπετίστας που εξελίχτηκε και συμπεριέλαβε ακόμα και τη ροκ. Και κάθε φορά, σε όλα τα είδη, δημιούργησε μαγική μουσική. Φυσικά και μιλάμε γι αυτόν, και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε για πολύ καιρό ακόμα. Είναι σαν να διαβάζουμε μια απέραντη εγκυκλοπαίδεια της τζαζ: ξεκίνησε με το bebop, κι έφτασε μέχρι τη Nu jazz. Είναι απίστευτο! Δεν υπάρχει άλλο παράδειγμα μουσικού που να διέσχισε τον 20ο και τον 21ο αιώνα και να είχε τόσες εμπειρίες και να πάτησε σε τόσα διαφορετικά είδη.
Ναι, μάλλον αυτός είναι ο λόγος. Προκάλεσε τη δημιουργία πολλών ειδών, κι ακολούθησε επίσης πολλά, με εξαιρετική κομψότητα.
Κι έφερε επίσης πολλούς μουσικούς μαζί, κι αυτές οι συναντήσεις δημιούργησαν πράγματα. Κι εσείς έχετε παίξει με πολύ διαφορετικούς μουσικούς. Ναι. Προσπαθώ πάντα να ανανεώνομαι με διαφορετικούς μουσικούς. Για παράδειγμα, ο προσεχής δίσκος μου έχει επηρεαστεί πολύ από τον ντράμερ μου, που είναι 28 ετών, γιατί πιστεύω πως οι νεώτεροι έχουν διαφορετικές ιδέες, κι αυτό είναι ενδιαφέρον.
Ζούμε και σε μια εποχή που η τζαζ έχει ανοίξει πάρα πολύ. Υπάρχουν ήχοι που ανήκαν παλαιότερα στις μουσικές του κόσμου, και που πέρασαν στη τζαζ με απόλυτη φυσικότητα. Ναι, βέβαια. Αυτό ήταν ο Don Cherry που το ξεκίνησε πριν από σαράντα χρόνια, χρησιμοποιώντας ήχους από τις μουσικές του κόσμου και αυτοσχεδιάζοντας πάνω σ’ αυτούς. Τώρα πια είναι τελείως φυσικό. Ο Duke Ellington έχει πει το πιο έξυπνο πράγμα για τη τζαζ: είπε πως είναι σαν ένα δέντρο που οι ρίζες του είναι το blues, αλλά που συνεχώς πετάει καινούρια κλαδιά και φύλλα. Έτσι είναι, κι αυτό δεν σταματά ποτέ. Το μοναδικό όριο αυτού του δέντρου είναι η δική μας αντίληψη για τα πράγματα. Είναι η ζωή που συνεχίζει…
Μιλώντας για την παράδοση της τζαζ: όλα σας τα άλμπουμ , εκτός από το πρώτο, έχουν κυκλοφορήσει από την Blue Note, μια μυθική εταιρία. Πώς συνέβη αυτό; Αυτό ήρθε σαν ένα δώρο! Εκείνη την εποχή ήθελε να υπογράψει συμβόλαιο μαζί μου η ΕΜΙ. Τότε η Blue Note αποφάσισε ξαφνικά να κυκλοφορήσει δίσκους σε πολλές διαφορετικές χώρες, ανάμεσά τους και στη Γαλλία, κι έπεσε πάνω σε μένα και πρόλαβε να υπογράψει πρώτη μαζί μου. Έγινε κατά τύχη!
Είναι σημαντική κι η τύχη! Μα ναι, για να ζήσουμε πρέπει να έχουμε και τύχη!
Έχετε παίξει σε πολλές χώρες. Υπάρχουν μέρη όπου η τζαζ εκτιμάται περισσότερο από το κοινό; Όχι. Ίσως η χώρα όπου εκτιμάται λιγότερο η αξία της είναι εκεί που γεννήθηκε, στις ΗΠΑ. Εκεί μπορούμε να δούμε απίστευτους μουσικούς να παίζουν στα λόμπι ξενοδοχείων. Διαφορετικά, κατ’ εμέ έχει να κάνει με το συγκεκριμένο χώρο και τη μουσική που εκπροσωπεί, κι ο καθένας έχει το κοινό του. Ο χώρος είναι που ορίζει την ποιότητα του κοινού, αυτούς που συχνάζουν εκεί. Ειλικρινά δεν μπορούμε να πούμε ότι το αγγλικό ή το ισπανικό κοινό είναι καλύτερο, εξαρτάται από το χώρο.
Είναι παράξενο όμως αυτό που λέμε για τις ΗΠΑ, που είναι πράγματι ο γενέθλιος τόπος αυτής της μουσικής. Για μένα, η αμερικάνικη κουλτούρα προέρχεται από τους μαύρους και τους ινδιάνους, κι όμως δεν είναι αυτή που αναγνωρίζεται πρώτη. Κι αυτό εκφράζεται μέσα από την πολιτική. Άλλαξε λίγο με τον Ομπάμα η κατάσταση, κι ήρθε κι η τζαζ στα σπίτια των λευκών, εξελίχτηκαν τα πράγματα. Αλλά η τζαζ αναγνωρίστηκε πρώτα στην Ευρώπη.
Μιλώντας για πολιτική, τι εικόνα έχετε γι αυτό που συμβαίνει στη Γαλλία αυτή τη στιγμή; Η ξεκάθαρη εικόνα δεν είναι πολύ περίπλοκη: είναι μια εικόνα κοινωνικής αδικίας, κι αυτό το βλέπουμε σχεδόν παγκόσμια. Υπάρχουν τεράστιες εταιρίες που πληρώνουν ελάχιστους φόρους, κι άνθρωποι που δεν κερδίζουν αρκετά χρήματα για να ζήσουν και δεν είναι ικανοποιημένοι. Αυτή είναι η εικόνα. Πέραν αυτού, δεν μπορώ να σας πω πολύ περισσότερα. Η ξεκάθαρη εικόνα είναι πως ο καπιταλισμός στραγγαλίζει το λαό. Αυτό είναι σαφές! Κι αυτό ισχύει διεθνώς. Κι εκεί είναι που οι γάλλοι κάνουν λάθος: πιστεύουν πάντα πως φταίει η χώρα τους. Αλλά είναι πολύ ευρύτερο από αυτό.
Νομίζω πως θα συμφωνήσω. Μα ξέρω κι όλη την ιστορία με την Ελλάδα, το χρέος της και τα λοιπά. Μα δεν έχει να κάνει μόνο με την Ελλάδα, αλλά με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις τράπεζες. Όπως είπαμε, είναι ο καπιταλισμός! Υπάρχουν άνθρωποι που είναι εντάξει με αυτόν και τον βρίσκουν εξαιρετικό. Κι ύστερα το πρόβλημα είναι πως ανάμεσα στους εξεγερμένους υπάρχουν άτομα από την ακροδεξιά, αλλά και την άκρα αριστερά. Κι εγώ δεν ανήκω σε καμία από τις δύο, και με τρομάζουν. Κι όπως και να γίνει, προτιμώ ένα κακό καπιταλισμό από μια δικτατορία.
Έχετε κάνει πράγματα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους από μουσικής πλευράς. υπάρχουν πράγματα που σχεδιάζετε και δεν έχετε κάνει ακόμα; Βέβαια. Αυτό που κάνω τελευταία είναι να γράφω για φωνές, με μια γραφή που είναι κοντά σε αυτή της μεσαιωνικής εποχής, και να παίζω σε εκκλησίες. Είναι μια εμπειρία που με ενδιαφέρει πολύ. Επίσης έχω ακούσει πολύ τελευταία ελληνικούς ορθόδοξους ψαλμούς, και ειλικρινά τους λατρεύω. Η εκκλησιαστική σας παράδοση είναι πολύ πλούσια, και προσφέρει μεγάλη ελευθερία στον αυτοσχεδιασμό, είναι μια ελευθερία πιο κοντά στην καθ΄ ημάς Δύση παρά στην Αμερική, κι αυτό με ενδιαφέρει. Γιατί αυτός ο αυτοσχεδιασμός είναι πιο κοντά στις δικές μου ρίζες από ότι το blues.
Τι πρόκειται να ακούσουμε από σκηνής στην Αθήνα; Θα ακούσετε μια μουσική που αιφνιδιάζει, εντελώς ανανεωτική, υπό την έννοια πως το πρόσωπο που με προσκαλεί, ο πιανίστας και βιολοντσελίστας Siegfried, έχει ως κώδικα δεοντολογίας να μην παίζει κομμάτια που έχουν προετοιμαστεί και προβαριστεί. Αυτοσχεδιάζουμε λοιπόν τα πάντα! Μου είναι λοιπόν δύσκολο να σα πω τι θα παίξουμε. Αυτό που μπορώ να σας πω είναι πως πρόκειται για μια μουσική που τοποθετείται ανάμεσα στο bebop σε ότι αφορά το groove, στο hip hop κάποιες φορές, αλλά και την κλασική μουσική σε ότι αφορά τις αρμονίες, γιατί είναι επηρεασμένη από τον Προκόφιεφ. Είναι μια μουσική δύσκολη για να παιχτεί, γιατί καθώς όλα εφευρίσκονται επί τόπου, απαιτεί πολλή προσπάθεια.