Άλλαξαν την εικόνα που έχουμε για το κουαρτέτο εγχόρδων. Τόλμησαν όσα κανείς, διασκευάζοντας από ρεμπέτικα μέχρι Hendrix, χωρίς ποτέ να πάψουν να θεωρούνται κορυφαίοι στο είδος τους. Συνέθεσαν γι αυτούς όλοι οι σπουδαίοι συνθέτες της εποχής μας, αλλά και οι περισσότεροι νεώτεροι. Δεν θα περίμενε κανείς ένα ντοκιμαντέρ για τους Kronos Quartet να ακολουθεί την πεπατημένη. Και δεν το κάνει! Οι υπέροχοι τέσσερις βρέθηκαν στην Αθήνα στα πλαίσια του Nostos Festival, και έπαιξαν ζωντανά στη σκηνή, με επίσης ζωντανή αφήγηση, ενώ προβαλόταν στην οθόνη το ντοκιμαντέρ A Thousand Thoughts. Κι ο ιδρυτής τους David Harrington βρήκε το χρόνο να μιλήσει στο Artivist.
A Thousands Thoughts, λοιπόν… Χίλιες σκέψεις, αλλά και σαράντα πέντε χρόνια Kronos Quartet! Πράγματι… Η παρουσίαση του A Thousands Thoughts, μάς μεταφέρει, όλους πολύ πίσω στην ιστορία των Kronos, και μας υπενθυμίζει πολλά διαφορετικά πράγματα που έχουμε κάνει μαζί, κάποιες αληθινά υπέροχες στιγμές που έχουμε ζήσει, αλλά και τραγωδίες που έχουμε αντιμετωπίσει. Είναι λοιπόν στην πραγματικότητα ένα πολύ περίπλοκο συναίσθημα για μας όταν ερμηνεύουμε το A Thousands Thoughts. Δεν μοιάζει με τίποτε από ό,τι έχουμε κάνει μέχρι τώρα. Όταν κάναμε την παγκόσμια πρεμιέρα του στο Φεστιβάλ του Σάντανς, δεν είχαμε ιδέα τι να περιμένουμε ως ανταπόκριση από το κοινό. δεν ξέραμε πώς θα είναι. Και μείναμε κατάπληκτοι από τον τρόπο που το κοινό κατανόησε και μπήκε στο νόημα του έργου των Kronos, και του τι εμπεριέχει, και τι έχει συμπεριλάβει μέχρι τώρα. Αυτό ήταν λοιπόν μεγάλη τόνωση για την ενέργειά μας και τον προσδιορισμό του προσανατολισμού μας.
Πρέπει να είναι παράξενο να επιστρέφει κανείς στην αρχή. Πώς ξεκίνησαν, λοιπόν, όλα; Ήταν στην πραγματικότητα πολύ απλό. Η γυναίκα μου κι εγώ είχαμε μόλις επιστρέψει μετά από ένα χρόνο στη Victoria, στη British Columbia του Καναδά. Είχαμε πάει εκεί γιατί φαινόταν να υπάρχει περίπτωση να κληρωθώ στον Αμερικάνικο Στρατό, κι ήταν η περίοδος του πολέμου του Βιετνάμ. Δεν υπήρχε περίπτωση να έχω εμπλοκή σε αυτό τον πόλεμο, απλά δεν θα το έκανα. Όπως απεδείχθη βέβαια, ο Στρατός ούτως ή άλλως δεν με ήθελε! Όμως εγώ τότε είχα ήδη υπογράψει ένα συμβόλαιο με την Συμφωνική της Victoria, κι έτσι πήγαμε εκεί για ένα χρόνο. Τελικώς απεδείχθη μια υπέροχη χρονιά, γιατί ο μαέστρος ήξερε πως αυτό που ήθελα να κάνω είναι να παίζω μουσική για κουαρτέτο εγχόρδων, και μια μέρα μου πρότεινε μια δουλειά στο Μουσείο Τεχνών, όπου αναζητούσαν κάποιον να διοργανώνει συναυλίες. Και προθυμοποιήθηκα να το κάνω. απέκτησα λοιπόν σημαντική εμπειρία στο να δημιουργώ συγκροτήματα μουσικών. Όταν λοιπόν η γυναίκα μου κι εγώ επιστρέψαμε στο Σιάτλ της Ουάσινγκτον το καλοκαίρι του 1973, ήξερα πως ήθελα να έχω ένα μόνιμο συγκρότημα. Και τότε, τον Αύγουστο του ‘73 , άκουσα στο ραδιόφωνο το Black Angels του George Crumb. Και δεν είχα ξανακούσει τέτοια μουσική ποτέ στη ζωή μου. Έπρεπε να παίξω αυτό το κομμάτι! Απλά έπρεπε, δεν είχα επιλογή! Και έγραψα στον εκδότη και ζήτησα τις παρτιτούρες, και τις έλαβα λίγες μέρες αργότερα, και συνειδητοποίησα πως αυτό το συγκρότημα που θα δημιουργούσαμε θα έπρεπε να είναι πολύ σοβαρό, και να κάνει πρόβες κάθε μέρα ώστε τελικώς να μπορέσουμε να παίξουμε το Black Angels. Κι αυτό κι έγινε. Γύρω στην 1η Σεπτεμβρίου του 1973 ξεκίνησα τους Kronos και κάναμε την πρώτη μας πρόβα.
Το Black Angels όμως ηχογραφήθηκε από τους Kronos αρκετά χρόνια αργότερα. Πολλά χρόνια αργότερα, περίπου 16! Αλλά πάντοτε ήξερα ότι η δική μας ηχογράφηση του Black Angels θα έπρεπε να ξεκινάει με το ομώνυμο κομμάτι. Ήταν αναπόφευκτο : να βάζεις το δίσκο και το πρώτο πράγμα που θα ακούς να είναι το Black Angels, απλά να ξεπηδάει από τα ηχεία. Αλλά μου πήρε χρόνια να βρω ποιο θα είναι το δεύτερο κομμάτι του δίσκου! Κι όταν πια κατέληξα σε αυτό, είχαμε ήδη μεγάλη εμπειρία από ηχογραφήσεις, ξέραμε πώς να δουλέψουμε στο στούντιο και πώς να παραγάγουμε τους ήχους που θέλαμε, οπότε τελικώς απεδείχθη καλό που μας πήρε τόσο πολύ καιρό μέχρι να το ηχογραφήσουμε!
Και πολλά ακόμα χρόνια αργότερα, είχα την τύχη να σας δω να εκτελείτε το Black Angels ζωντανά, στο Théâtre de la ville στο Παρίσι. Και μάλιστα μόλις είχε βγει το cd A Thousands Thoughts, το οποίο και μου είχατε υπογράψει μετά τη συναυλία! Ω, τη θυμάμαι πολύ έντονα εκείνη τη βραδιά!
Μου είπατε λοιπόν πως εξ αρχής πιστεύατε πως αυτό το συγκρότημα θα έπρεπε να είναι σοβαρό, αλλά και σταθερό. Πιστεύατε όμως από τότε πως οι Kronos θα διαρκούσαν τουλάχιστον 45 χρόνια; Ξέρετε, από τότε που ήμουν δώδεκα χρονών, ήξερα πάντα πως θα γινόμουν μουσικός. Κι από όταν έγινα δεκατεσσάρων, ήξερα πως αυτό που θέλω να κάνω είναι να παίζω μουσική για κουαρτέτο εγχόρδων! Κι από τότε που ξεκίνησα τους Kronos και αποκτήσαμε λίγη εμπειρία, ήξερα πως με κάποιο τρόπο αυτό επρόκειτο να κάνω ολόκληρη τη ζωή μου! (Γέλια). Δεν είχα ιδέα το 1973 για τις δυνατότητες που υπάρχουν στον κόσμο της μουσικής, ένα κόσμο του οποίου τώρα μπορούμε να είμαστε κομμάτι. Δεν μπορώ να σας πω πως είχα την παραμικρή ιδέα πως θα μπορούσαμε να κάνουμε τόσων ειδών πράγματα όπως κάνουμε τώρα. Είναι αναπάντεχο, όμορφο και εμπνευστικό το πόσα μας δίνει και μας επιτρέπει να κάνουμε αυτή τη στιγμή ο κόσμος της μουσικής. Όταν ξεκινούσαμε, ήξερα πως δεν είχαν γραφτεί κουαρτέτα εγχόρδων στην Αφρική, πως υπήρχαν πολύ λίγα κομμάτια από τη Νότιο Αμερική, πως υπήρχε ελάχιστη τέτοια μουσική από την Ασία. Το 1973 που ξεκίνησα τους Kronos δεν ήξερα καμιά γυναίκα συνθέτη, ούτε μία! Κι ούτε παίζαμε χρησιμοποιώντας κάποιο ηχοσύστημα μέχρι την πρώτη φορά που ερμηνεύσαμε το Black Angels το 1974. Τόσα πολλά πράγματα έχουν αλλάξει, μας έχουν ανοιχτεί κι έχουν γίνει δυνατά για μας … Και νομίζω πως βάλαμε κι εμείς ένα χέρι στο να αλλάξουν αυτά που μπορεί να κάνει το κουαρτέτο εγχόρδων. Έχουμε το προνόμιο να βρισκόμαστε σε αυτή τη θέση και να φέρνουμε όλο και πιο πολλά από τον ευρύ κόσμο της μουσικής μέσα σε αυτή τη μορφή τέχνης, στην πραγματικότητα μόλις ξεκινάμε! Υπάρχουν τόσο πολλές ιδέες και δυνατότητες τώρα…
Πολύ μου αρέσει αυτό που είπατε, πως μετά από 45 χρόνια είναι σαν μόλις να ξεκινάτε. Εγώ έτσι νιώθω! Χρειάζομαι τουλάχιστον άλλα 45 χρόνια ακόμα! Δεν ξέρω αν θα τα έχω, αλλά τόσα χρειάζομαι!
Σας το εύχομαι! Τώρα βέβαια όλοι θέλουν να συνθέσουν για σας, έχετε τόσες παραγγελίες, γράφονται τόσα κομμάτια ειδικά για σας… Υποθέτω όμως πως στην αρχή δεν θα πρέπει να ήταν τόσο εύκολο. Όχι. Βασικά στην αρχή ήταν αδύνατον! Το πρώτο-πρώτο κομμάτι που γράφτηκε για τους Kronos υπάρχει στο ντοκιμαντέρ A Thousand Thoughts, και πρόκειται να το ακούσετε στην Αθήνα! Λέγεται Travelling Music και το έγραψε ο δάσκαλός μου στη σύνθεση Ken Benshoof. Είμαι σίγουρος πως ο λόγος που σας μιλάω σήμερα είναι επειδή αυτό το κομμάτι ήταν τόσο καλό. Το πρωτοπαίξαμε το 1974 κι ήταν η πρώτη μας παραγγελία. Δεν είχα καθόλου χρήματα να δώσω στον Ken, το συνθέτη, αλλά τον κέρασα ένα καφέ και μερικά ντόνατς! (Γέλια). Αυτή ήταν η αμοιβή για την παραγγελία…
Όλα λοιπόν ξεκίνησαν στο Σιάτλ. Και πότε μεταφερθήκατε στο Σαν Φραντσίσκο; Το κουαρτέτο δημιουργήθηκε το Σεπτέμβρη του 1973 και μείναμε εκεί σχεδόν δύο χρόνια. Μετά μετακομίσαμε στην πολιτεία της Νέας Υόρκης για άλλα δύο χρόνια, και το καλοκαίρι του 1977 οι Kronos μετακόμισαν στο Σαν Φραντσίσκο και από τότε, εδώ και 41 χρόνια, βρισκόμαστε εκεί.
Πώς κάνατε αυτή την επιλογή; Το Σαν Φραντσίσκο πάντοτε φαινόταν δημιουργικό μέρος. Θυμάμαι να το επισκέπτομαι τη δεκαετία του ’60, γινόταν μια φοιτητική διαδήλωση, μια εξέγερση στην πραγματικότητα, ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ. Θυμάμαι πως ήμουν εκεί και μου άρεσε πολύ η ενέργεια, το φως της πόλης, η ιστορία της μουσικής και της ποίησης που γράφτηκαν εκεί, αλλά και όλων των τεχνών. Έμοιαζε να είναι το κατάλληλο μέρος για μας! Δεν ξέραμε σχεδόν κανένα στο Σαν Φραντσίσκο τότε, αλλά είπαμε: Θα μετακομίσουμε εκεί και θα τα καταφέρουμε! Αλλά τα πρώτα χρόνια εκεί ήταν πολύ-πολύ δύσκολα γα μας. Αλλά με πολύ προσπάθεια και αφοσίωση, μπορέσαμε να το κάνουμε να συμβεί.
Στα δικά μας μάτια το Σαν Φραντσίσκο ήταν συνδεδεμένο με την ψυχεδέλεια, τους Grateful Dead, τέτοια πράγματα. Μην ξεχνάτε όμως ότι το In C του Terry Riley γράφτηκε στο Σαν Φραντσίσκο! Και το In C κατά τη γνώμη μου είναι το αδελφάκι της Ιεροτελεστίας της Άνοιξης! Τόσο σημαντικό για τη μουσική είναι… Για μένα λοιπόν το να ζούμε εκεί που γράφτηκε το In C ήταν σημαντικό βήμα για μας. κι ήταν ένα χρόνο αργότερα που γνωρίσαμε τον Terry Riley, ο οποίος υπήρξε απολύτως ζωτικής σημασίας για όλα τα έργα που έχουν κάνει οι Kronos.
Είναι αλήθεια, έχετε κάνει πολλά και σημαντικά πράγματα μαζί. Συνεχίζετε να δουλεύετε μαζί του. Θα έχουμε και κάτι καινούριο; Ναι. Δουλεύουμε τώρα πάνω σε μια καινούρια ηχογράφηση, και δουλεύει πάνω σε ένα ακόμα κομμάτι αυτή τη στιγμή που μιλάμε.
Αυτό είναι σπουδαίο νέο. Και πρόσφατα δουλέψατε και με μια ακόμη εμβληματική μορφή, τη Laurie Anderson. Έμοιαζε να είναι η συνάντηση δύο διαφορετικών πλευρών της σύγχρονης αμερικανικής μουσικής: αυτής της Νέας Υόρκης που εκπροσωπεί εκείνη, κι αυτής του Σαν Φρανσίσκο, της δικής σας. Πώς συνέβη; Ξέρετε, κάποιες φορές τα καλά πράγματα παίρνουν πολύ καιρό για να συμβούν. Μίλησα για πρώτη φορά με τη Laurie για να γράψει για τους Kronos πριν από 25 χρόνια – ίσως και περισσότερο! Επί πολλά χρόνια, εκείνη και ο Lou (Reed) έρχονταν στις συναυλίες μας και συζητούσαμε, κι έμοιαζε να μην είναι ποτέ η κατάλληλη στιγμή για εκείνη. Και πριν μερικά χρόνια ήταν η κατάλληλη στιγμή, και αρχίσαμε να δουλεύουμε μαζί, και όπως γνωρίζετε το Landfall υπήρξε το αποτέλεσμα. Θέλω όμως να σας πω πως είχα σε δύο περιστάσεις την πολύ μεγάλη ευχαρίστηση να μπορέσω να συστήσω τον Terry Riley σε δύο πολύ αγαπημένους μου συνθέτες: στον Henryk Górecki – υπέροχη στιγμή, συνέβη στο Carnegie Hall – και πολλά χρόνια αργότερα σύστησα τον Terry στη Laurie Anderson στο Knoxville του Tennessee, δεν είχαν γνωριστεί ποτέ ως τότε!
Τα τελευταία χρόνια κάνετε πολλά ενδιαφέροντα πράγματα, όπως το προτζεκτ με τους νέους σε ηλικία συνθέτες. Τι άλλο; Αυτή τη στιγμή δουλεύουμε πάνω σε ένα πρότζεκτ που λέγεται 50 For The Future. Κι όπως προκύπτει, οι συνθέτες είναι πολλών διαφορετικών ηλικιών. Ο Terry γράφει τώρα ένα κομμάτι γι αυτό, ο Philip Glass μόλις ολοκλήρωσε το δικό του, και θα κυκλοφορήσει αυτό το Σάββατο – μπορείτε να το ακούσετε στο site μας, αλλά και να «κατεβάσετε» τις παρτιτούρες, να μελετήσετε το κομμάτι και να το παίξετε κι ο ίδιος! Και το ίδιο Σάββατο, στις 16, αν δεν απατώμαι, θα κυκλοφορήσουμε ακόμα πέντε κομμάτια, που περιλαμβάνουν αυτό της Aftab Darvishi, μιας πολύ νεαρής συνθέτιδας που ζει στο Άμστερνταμ, αλλά έχει γεννηθεί στην Τεχεράνη. Υπάρχει και μουσική μουσουλμάνων τσιγγάνων από την Αίγυπτο, είναι υπέροχη, δονούμενη αιγυπτιακή electronic dance μουσική, που τώρα έγινε μουσική των Kronos! Όπως και να έχει, σας προσκαλώ όλους να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας σε αυτό το πρότζεκτ, και θα ακούσετε υπέροχες μουσικές, τις οποίες μοιραζόμαστε με κουαρτέτα από όλο τον κόσμο: όχι μόνο σχήματα από σχολεία και ωδεία, αλλά και νεανικά επαγγελματικά σχήματα, που μπορούν να περιλάβουν αυτά τα κομμάτια και στις περιοδείες τους. Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα ρεπερτόριο που οι ενδιαφερόμενοι μουσικοί να μπορούν να το μάθουν, να πάρουν πολλές πληροφορίες γι αυτό, υπάρχουν συνεντεύξεις με τους συνθέτες, αλλά και η δική μας ηχογράφηση, όπως κι όλες οι παρτιτούρες, κι όλα αυτά είναι διαθέσιμα δωρεάν. Δεν υπάρχει λοιπόν πρόβλημα με την πρόσβαση ή με τα δικαιώματα. Είναι το δώρο μας σε αυτή τη μορφή τέχνης και στο μέλλον. Κι ως τώρα, τα πρώτα 25 κομμάτια είναι αληθινά εκπληκτικά! Είναι πολύ όμορφα αυτά που έφτιαξαν οι συνθέτες. Κι έχουμε διδάξει ως τώρα και καμιά εικοσιπενταριά νεανικά συγκροτήματα από όλα τα μέρη του κόσμου. Κι έχουμε κι άλλο τόσο…
Υπάρχουν κι άλλα πρότζεκτ σχετικά με τα επόμενα 45 χρόνια των Kronos Quartet που θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας; Η μουσική μας, ξέρετε, γίνεται όλο και πιο ακτιβιστική. Έχουμε ένα κομμάτι τις επόμενες εβδομάδες που ολοκληρώνεται σήμερα που μιλάμε, κι είναι του Miroslav Toth, ενός συνθέτη από τη Σλοβακία. Κι είναι αφιερωμένο στους δημοσιογράφους που δολοφονήθηκαν πέρυσι στη Σλοβακία. Κι έχουμε κι ένα άλλο κομμάτι του Dan Becker που θα κάνει πρεμιέρα στο Prospect Park του Μπρούκλιν μπροστά σε κοινό 7000 ατόμων, και το οποίο θα χρησιμοποιήσει τις φωνές των παιδιών του γυμνασίου της Φλόριντα που επέζησαν από το μακελειό που έγινε εκεί. Δεν έχουμε ξανακάνει ποτέ κάτι τόσο ωμό και τόσο αιχμηρό ως τώρα, αλλά νιώθουμε ότι είναι η ώρα οι Kronos να κάνουν μια τέτοια δήλωση. Και βρίσκω ότι τα 45 χρόνια εμπειρίας που έχουμε απαιτούν ορισμένα πράγματα από μας, γιατί υπήρξαμε πάρα πολύ τυχεροί που είχαμε τέτοιους υπέροχους συνεργάτες και μάθαμε τόσα πράγματα για τον κόσμο της μουσικής, και θέλουμε να είμαστε σίγουροι πως είναι απολύτως ξεκάθαρη η θέση μας σε πολλά φλέγοντα επίκαιρα ζητήματα. Προσπαθούμε λοιπόν να βρούμε μουσικούς τρόπους να ασχοληθούμε με μερικά από τα πιο ανησυχητικά προβλήματα που υπάρχουν σήμερα.
Το ντοκιμαντέρ A Thousand Thoughts με τη ζωντανή συμμετοχή των Kronos Quartet παρουσιάστηκε την Τρίτη 19 Ιουνίου 2018 στα πλαίσια του Summer Nostos Festival (SNFestival), που διοργανώνεται και χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).