Συναντήσαμε στις Βρυξέλλες τον Αμίρ Ρεζά Κουεστάνι και μιλήσαμε για το «Τυφλός δρομέας», την παράσταση που παρουσιάζει τις επόμενες μέρες στο Φεστιβάλ Αθηνών.
Νόμιζα πως θα είναι μια γενική πρόβα ανοιχτή στο κοινό –δεν ήταν. στην άδεια αίθουσα ήμασταν, πλην των εργαζομένων στην παράσταση, μόλις πέντε άτομα: τρεις φίλοι, ο Ντάνιελ, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Kunstenfestovaldesarts, κι εγώ. Θερμή η υποδοχή του Αμίρ Ρεζά Κουεστάνι –με θυμόταν από την Αβινιόν: «Είστε οι πρώτοι μας θεατές», μου είπε, και ισχύει: η πρεμιέρα του «Τυφλού δρομέα» είναι αύριο το βράδυ. Έξω κάνει ψύχρα και πέφτει μια αραιή βροχή -τυπικός καιρός για τις Βρυξέλλες, μια πόλη που μοιάζει να τιμωρεί έτσι τους κατοίκους της για την ποιότητα ζωής που τους προσφέρει –μια ποιότητα ζωής από την οποία εμείς μάλλον απομακρυνόμαστε παρά την πλησιάζουμε. Είναι αρκετά χρόνια τώρα που ο Αμίρ Ρεζά Κουεστάνι έπεσε σαν βόμβα στα ευρωπαϊκά φεστιβάλ θεάτρου, με μια γραφή που δεν έμοιαζε με κανενός άλλου. Εξελίσσεται, αλλά παραμένει μοναδικός. Θα προσπαθήσουμε στην κουβέντα μας να μην αποκαλύψουμε πολλά για την παράσταση που πρόκειται να χαρεί σε λίγο και το ελληνικό κοινό στο Φεστιβάλ Αθηνών.
Στο «Τυφλός δρομέας», παρόλο που δεν εγκαταλείπετε τη συνήθη θεματική σας, υπάρχει μια εξέλιξη. Είναι πιο κοντά στο «In Transit», την αμέσως προηγούμενη δουλειά σας, παρά στα άλλα: υπάρχουν κάποια γεγονότα που μπορούμε να πιστέψουμε πως πράγματι συνέβησαν. Ενώ στο «Η ακρόαση» ή το «Summerless» το έδαφος ήταν πολύ ασταθές, όλα ήταν αβέβαια.
Ναι, είναι αλήθεια.
Τι συνέβη και σας ώθησε σε αυτή την κατεύθυνση;
Στην πραγματικότητα αυτός είναι ο λόγος που αρχίζουμε το έργο με αυτό το παιχνίδι των λέξεων που γράφονται στον πίνακα: ξεκινά με το «Βασισμένο σε αληθινή ιστορία», αλλά οι λέξεις αλλάζουν διαρκώς, παίζοντας με το θέμα του τι είναι αλήθεια, τι είναι γεγονός, τι είναι αφήγηση και τι ιστορία. Για μένα αυτό ήταν, όπως είπατε ,το σημείο εκκίνησης: να δουλέψω πάνω στα γεγονότα, τα ιστορικά ή τα σύγχρονα, αυτά που συμβαίνουν τώρα, αυτή τη στιγμή στο Ιράν και να τα χρησιμοποιήσω ως αφετηρία για να αρχίσω να δουλεύω πάνω στο θέμα μου. Όπως επισημάνατε, είναι όπως στο «In Transit»: κάποιες από τις ιστορίες ήταν περιστατικά που μου συνέβησαν κι ύστερα άρχισα να τις συνδέω με τα ιστορικά γεγονότα που περιγράφει η Άννα Ζέγκερς. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αυτό που αποκαλούμε ιστορία, με έναν τρόπο δεν απέχει από τις ιστορίες που αφηγούμαστε. Τι είναι λοιπόν το ένα και τι το άλλο; Συνέβη τις τελευταίες μέρες που οι άνθρωποι άκουσαν ή διάβασαν κάτι για το έργο μας, να με ρωτούν: είναι αλήθεια; Και πόσο από αυτό είναι αλήθεια; Υπήρξε αληθινά κάποιος που έτρεξε μέσα από το τούνελ τη Μάγχης για να φτάσει στην Αγγλία; Υπήρξε κάποιος τυφλός που θέλησε να φτάσει στην Αγγλία με αυτό τον τρόπο; Κι αν ακούγεται αληθινό, είναι γιατί οι μετανάστες δοκιμάζουν οποιοδήποτε τρόπο για να φτάσουν στον προορισμό τους, οπότε γιατί όχι κι από το τούνελ; Για μένα λοιπόν δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αυτές οι ιστορίες θα μπορούσαν να είναι η ιστορία που δεν γνωρίζουμε, που δεν γράφτηκε. Δεν υπήρξε κανένας παρατηρητής για να την καταγράψει –αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν είναι αληθινή. Αυτός ήταν για μένα ο κύριος λόγος που άρχισα να παρατηρώ τα σύγχρονα γεγονότα και να κάνω έρευνα πάνω σε αυτά, να μιλώ με πολιτικούς κρατούμενους στο Ιράν που απελευθερώθηκαν, και να τους ρωτώ για την εμπειρία τους ως φυλακισμένοι. Και μετά μιλήσαμε για τον πολιτικό τους ακτιβισμό, την προσπάθειά τους να διευρύνουν τα όρια. Κι ύστερα άφησα όλο το υλικό από τα ντοκουμέντα –ας το ονομάσουμε έτσι- και άρχισα να γράφω ένα έργο. Σήμερα, την ημέρα της πρεμιέρας μας, δεν θα μπορούσα να πω πόσο κομμάτι από τις ιστορίες που βλέπουμε στη σκηνή είναι αληθινό και πόσο μυθοπλασία, γιατί όλα τα στοιχεία αντλούν τις πηγές τους από πραγματικά γεγονότα. Αλλά ταυτόχρονα, υπάρχουν στο έργο τόσα πράγματα για τα οποία δεν έχω αποδεικτικά στοιχεία για το αν συνέβησαν ή όχι. Μου αρέσει να χορεύω ανάμεσα στη μυθοπλασία και την πραγματικότητα.
Η διαφορά είναι πως οι δύο ηρωίδες του έργου είναι εναλλάξιμες: η μία εύκολα θα μπορούσε να είναι στη θέση της άλλης. Και οι δύο έκαναν μια πράξη αντίστασης, η μία με τις αναρτήσεις της στα κοινωνικά δίκτυα και η άλλη παίρνοντας μέρος στις διαδηλώσεις. Θα μπορούσε να έχει συμβεί αντίστροφα. Ο άνδρας παραμένει στη μέση.
Ναι. Θα μπορούσα να πω ότι ο άνδρας είναι η στάση της πλειοψηφίας. Οι ιρανοί άνδρες βρέθηκαν τους τελευταίους μήνες να είναι παρατηρητές: αιφνιδιαστήκαμε από το πώς οι γυναίκες κατάφεραν να αλλάξουν τους κανόνες του παιχνιδιού. Γιατί εκεί ήταν η διαφορά: είχαμε διαφορετική αντίληψη για την πολιτική, για το πώς θα έπρεπε να εναντιωθούμε στην κυβέρνηση, να αγωνιστούμε για την ελευθερία. είχαμε πάρει κάποια μαθήματα από την πρόσφατη ιστορία και τους άλλους πολιτικούς ακτιβιστές. Όμως ξαφνικά, μετά την εξέγερση στο Ιράν τα Σεπτέμβριο, παρακολουθήσαμε δράσεις και τρόπους πάλης που δεν υπήρχαν στα εγχειρίδιά μας. Δεν ξέραμε πως υπήρχαν τέτοια πράγματα! Αυτός είναι ο βασικός λόγος που ο άνδρας στο έργο είναι πιο παθητικός –αν και τελικά συμμετέχει κι αυτός, όπως και οι άνδρες στο Ιράν τελικά έλαβαν μέρος στις διαδηλώσεις. Αλλά νομίζω πως η ομορφιά της εξέγερσης στο Ιράν ήταν πως οι άνδρες και οι γυναίκες πολέμησαν για την ελευθερία των γυναικών. Δεν ήταν μόνο ζήτημα, πρόβλημα των γυναικών: και οι άνδρες συνειδητοποίησαν πως η δική τους ελευθερία περνούσε μέσα από την ελευθερία των γυναικών. Αυτό είναι και το μάθημα που πήραμε –και πιστεύω πως είναι το ίδιο για κάθε καταπιεζόμενη κοινότητα: δεν μπορείς να είσαι ελεύθερος όταν δεν υπάρχει ελευθερία, για παράδειγμα, για την queer κοινότητα. Δεν μπορείς να είσαι ελεύθερος όταν δεν υπάρχει ελευθερία για τις θρησκευτικές μειονότητες. Δεν θα είσαι ούτε εσύ προσωπικά ελεύθερος. Αυτός είναι ο λόγος που στην αρχή του έργου ο άνδρας ρωτά τη γυναίκα: γιατί να ρισκάρεις τη ζωή σου; Γιατί κατέστρεψες τη ζωή μας ως ζευγάρι; Πιστεύω ότι το πραγματικό ερώτημα είναι: πώς θα μπορούσες να νιώθεις ελεύθερος όταν ο σύντροφός σου, οι συγγενείς σου ή οι οικογένειές τους, λόγω του φύλου τους, λόγω των πεποιθήσεών τους, για οποιοδήποτε λόγο, δεν νοιώθουν όπως εσύ; Νομίζω πως αυτό είναι το βασικό μάθημα που πήρα κι εγώ: η ελευθερία είναι συλλογική και είναι για όλους. Δεν μπορείς να νιώθεις ελεύθερος όταν δεν νιώθουν κι οι άλλοι.
Σκέφτηκα πως στο έργο υπάρχει μια τυφλή δρομέας, όμως ο άνδρας είναι αυτός που τρέχει στα τυφλά –τουλάχιστον στην αρχή.
Ακριβώς. Υπάρχει ένα ποίημα στα φαρσί που λέει: αν θέλεις να δεις, πρέπει να κλείσεις τα μάτια σου. Το να βλέπεις, λοιπόν, είναι ίσως κάτι που σε αποσπάει, γιατί αυτό που βλέπεις ίσως σου δημιουργεί λανθασμένη εντύπωση. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Θα μπορούσα να ισχυριστώ πως αυτό συμβαίνει επειδή ο τρόπος σκέψης μας είναι υπερβολικά αρσενικός, υπερβολικά ορθολογικός. Πιστεύουμε πως πρέπει να παρακολουθούμε τις ειδήσεις για να γνωρίζουμε περισσότερα πράγματα για τον κόσμο. Όταν όμως πάψεις να παρακολουθείς τις ειδήσεις κι αρχίσεις να βλέπεις τα πράγματα αναζητώντας και βιώνοντάς τα μόνος σου, τότε είναι πολύ πιο εύκολο να έχεις πρόσβαση στην πραγματικότητα. Μάλλον είχατε δίκιο σε αυτό που είπατε: αυτός που έχει την ικανότητα της όρασης στο έργο είναι ο τυφλός προς την πραγματικότητα, και αντιστρόφως, η τυφλή είναι εκείνη που του μιλά για την πραγματικότητα που τον περιβάλλει.
Αντιστοίχως, διακρίνω μια άλλη τυφλότητα στον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη, η Δύση, αν θέλετε, αντιμετωπίζει το Ιράν. Για να είμαι ειλικρινής, δεν γνωρίζω και πολλά για την ιρανική πραγματικότητα, πέρα από όσα ακούω από τις ειδήσεις. Δεν γνωρίζω σε τι υπάρχουν ελευθερίες, ούτε πού επικρατεί καταπίεση. Γνωρίζω τα στερεότυπα: οι ιρανοί καταπιέζονται από ένα ισλαμικό καθεστώς, δεν υπάρχει ελευθερία. όμως αισθάνομαι ότι σε μεγάλο βαθμό αγνοώ το τι συμβαίνει τη χώρα σας.
Ναι. Το ίδιο ισχύει και για μένα σε σχέση με τον τρόπο που βλέπω, για παράδειγμα, τη σύγχρονη ελληνική πολιτική πραγματικότητα. Διαβάζω κάτι, ή ακούω μια πληροφορία από κάποιους καλλιτέχνες, καθώς κι από τις ειδήσεις. Νομίζω πως είναι απολύτως εντάξει αυτό. Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να γνωρίζουμε τα πάντα όπως οι ντόπιοι. Το πρόβλημα είναι ότι ισχυριζόμαστε πως ξέρουμε ακριβώς τι συμβαίνει! Το δικό μου βασικό πρόβλημα με την Ευρώπη είναι η υποκρισία, τα διπλά μέτρα και σταθμά. Υπάρχουν οι πολιτικές δηλώσεις και οι πολιτικοί λόγοι στα ΜΜΕ και τον Τύπο όπου όλοι παριστάνουν πως υποστηρίζουν μια κοινότητα ή μια ομάδα ανθρώπων που αγωνίζεται για την ελευθερία της. από την άλλη όμως, μπορώ να πω πως δεν κάνουν την παραμικρή αληθινή πράξη για να τους υποστηρίξουν. Κι αυτό είναι αστείο. Για παράδειγμα, μόλις πληροφορήθηκα από ένα φίλο μου για μια ομάδα νεαρών ιρανών καλλιτεχνών που επρόκειτο να εμφανιστούν σε ένα άλλο φεστιβάλ υψηλού κύρους, τοWiener Festwochen, ερμηνεύοντας ένα έργο που είχε ως θέμα τη σημερινή κατάσταση στο Ιράν. Τελικώς δεν πήραν βίζα, γιατί δεν είχαν επαρκή οικονομικά κονδύλια -κάτι σαν €30,000 ή 40,000- ώστε να υπάρχει εγγύηση πως θα επέστρεφαν στο Ιράν! Χρειάζεσαι, λοιπόν, μια χρηματική εγγύηση για να υποστηρίξεις το αίτημά σου για βίζα, ώστε να εξασφαλίζεται πως μετά τις παραστάσεις σου θα επιστρέψεις και δεν θα παραμείνεις στην Ευρώπη! Βλέπετε, λοιπόν, πως όλες οι πολιτικές δηλώσεις είναι υπέρ των ιρανών, υποστηρίζουν τους ιρανούς. Από την άλλη όμως, όταν ένας πραγματικός ιρανός πρόκειται να έρθει σε ένα ευρωπαϊκό φεστιβάλ ώστε να πει την αλήθεια, να έχει την αυθεντική οπτική γωνία για το τι συμβαίνει εκεί, τότε δεν του δίνουν βίζα, γιατί φοβούνται μήπως παραμείνει στη χώρα τους και δεν επιστρέψει! Αυτό λοιπόν είναι που εγώ αποκαλώ υποκρισία. Ας πάρουμε τώρα την τυφλή στο έργο μας, η οποία έχασε το φως της όταν πυροβολήθηκε κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης. Τώρα βρίσκεται στην Ευρώπη, όπου πρόκειται να πάρει μετάλλιο ανδρείας ή όπως αλλιώς το λένε. Και στο τέλος το αμφισβητεί, γιατί αυτό που της συνέβη μπορεί και να προκλήθηκε από αυτούς που της απονέμουν το μετάλλιο. Αναρωτιέται: η σφαίρα που με τύφλωσε πουλήθηκε στο Ιράν από την Ευρώπη, που τώρα μου απονέμει μετάλλιο ανδρείας! Αυτά είναι τα πολλά και έγκυρα ερωτήματα που έχουμε για την πραγματική κατάσταση. Ποια είναι; Ποιες είναι οι αληθινές θέσεις και τα επιχειρήματα των ευρωπαίων πολιτικών για την κατάσταση στο Ιράν ή και σε άλλες χώρες στη Μέση Ανατολή; Από τη μία όλοι μιλούν για τα κύματα των μεταναστών και το πώς θα τα σταματήσουν. Από την άλλη όμως, συμμετέχουν στην αποσταθεροποίηση των χωρών της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Όταν λοιπόν προκαλείς πολέμους και υποστηρίζεις την αποσταθεροποίηση αυτών των χωρών, το να έχεις αυτά τα κύματα των προσφύγων είναι αναπόφευκτο. Αυτές οι αντιφάσεις είναι που με απασχολούν. Προσωπικά δεν θα ήθελα ποτέ να είμαι αυτό που στο έργο μας ονομάζουμε «διακεκριμένος μετανάστης» η «προνομιούχος μετανάστης», το είδος που γίνεται το παράδειγμα του επιτυχημένου μετανάστη, του μη-ευρωπαίου πολίτη που βρίσκει δουλειές και γίνεται επιτυχημένος. Ποτέ δεν θέλησα νε είμαι αυτό το πρόσωπο, πρώτα απ’ όλα επειδή δεν είναι αλήθεια. Δεύτερον, γιατί δεν θέλω να με χρησιμοποιήσουν ως εργαλείο καταπίεσης –γιατί υπάρχουν, ξέρετε, τέτοια επιχειρήματα, να δείχνουν κάποιον σαν εμένα στους άλλους μετανάστες και να λένε: «Βλέπετε; Αυτός ο ιρανός ήρθε και έπαιξε εδώ κι είναι επιτυχημένος και βρίσκει δουλειές και παίζει σε φεστιβάλ υψηλού κύρους». Από την άλλη, αυτό δεν σημαίνει πως απλώς στάθηκα τυχερός: κάπως καταφέρνω να τα βγάζω πέρα. Αλλά υπάρχουν πολλοί σαν εμένα που παραμένουν κλεισμένοι πίσω από έναν τοίχο. Προτιμώ λοιπόν να είμαι πάντα η φωνή του λαού που έχει μείνει πίσω, παρά να εξυμνώ την –δεν ξέρω πώς να την πω- ψεύτικη ελευθερία που υποτίθεται πως νιώθεις όταν είσαι στην Ευρώπη. Πιστεύω πως η αποστολή μου είναι να θέτω και να αντιμετωπίζω δύσκολα ερωτήματα, όχι να βρίσκω εύκολες απαντήσεις. Γιατί η εύκολη απάντηση χρησιμεύει στο να αγνοήσεις την πραγματική απάντηση. Και διατηρούμαι πάντα σε εγρήγορση για να μη δώσω αυτή την εύκολη απάντηση στο κοινό. Ακόμα κι αν νιώσουν πως αυτό που βλέπουν είναι περίπλοκο και δύσκολο να το ακολουθήσουν. Αυτή η δυσκολία κάνει το κοινό να μετακινηθεί λίγο, να ψάξει απλώς να βρει τις δικές του προσωπικές απαντήσεις στα ερωτήματα. Όπως είπατε, αυτή η μεταφορά της τυφλότητας θα μπορούσε να γενικευτεί σε όλους όσους νομίζουν πως βλέπουν πράγματα. Από την άλλη, γι αυτό στο έργο μας το τυφλό πρόσωπο είναι και το πιο σοφό.
Αυτός είναι ο λόγος που αποφασίσατε να παραμείνετε στο Ιράν; Γνωρίζω πως είχατε την ευκαιρία να πράξετε διαφορετικά.
Ξέρετε, φέτος είναι η πρώτη φορά που παίζω στις Βρυξέλλες μετά από 19 χρόνια –τελευταία φορά ήταν κάπου το 2004. Είναι πάνω από 20 χρόνια που δίνω παραστάσεις στην Ευρώπη. Κι έχω την τύχη να διαθέτω αυτό που ονομάζεται άδεια παραμονής. Αυτό σημαίνει πως έχω άδεια να μείνω. Έχω όμως ακόμα το διαμέρισμά μου στην Τεχεράνη, και στο τέλος των παραστάσεων διαρκώς επιστρέφω εκεί, μαζί με την ομάδα μου, στην Τεχεράνη. Για μένα, η αποστολή μου δεν ήταν απλώς να διασχίσω τη θάλασσα και να βρω άσυλο σε ένα ασφαλές μέρος. Προτιμώ να παραμείνω ένας αγγελιαφόρος που πηγαινοέρχεται ανάμεσα στα δύο μέρη. Γιατί υπάρχουν απαίσια πράγματα και στις δύο πλευρές, και η βασική μου αποστολή είναι να τα μεταφέρω μαζί μου και να τα εκθέτω στο κοινό. Για μένα αυτά είναι πιο σημαντικά από το να εγκρίνω απλά τις στερεοτυπικές εικόνες που έχει το κοινό για τους λαούς, αυτές που συνήθως προσπαθούν να του περάσουν τα ΜΜΕ. Γι αυτό και προσπαθώ να διατηρήσω για μένα τη θέση ενός ανθρώπου που κινείται ανάμεσα σε δύο κόσμους, που κατοικεί στις αποσκευές του.
Η ιστορία που μου είπατε για το Wiener Festwochen δεν απέχει και πολύ από αυτό που σας συνέβη και αποτέλεσε την αφετηρία του «In Transit».
Ακριβώς. Γι αυτό και νιώθω πραγματικά πως πρόκειται για έναν διαρκή, αδιάκοπο αγώνα. Γι αυτό και δεν κουράζομαι ποτέ να δουλεύω πάνω στο θέμα του μετανάστη. Γιατί για μένα, ο μετανάστης είναι κάτι πέρα από τις πολιτικές, είναι μια θέση. Και κάποιες φορές είναι προνόμιο το να είσαι μετανάστης –τουλάχιστον κατά τη φιλοσοφική έννοια, όχι τη ρεαλιστική. Γιατί ως μετανάστης μπορείς να δεις αυτά που όποιος δεν είναι μετανάστης δεν μπορεί να δει. Γιατί δεν παραμένει σταθερός σε ένα σημείο. Το ίδιο ισχύει και για την τυφλότητα. Για μένα, το να είσαι μετανάστης σημαίνει πως, καθώς δεν μπορείς να κάνεις κάποια πράγματα, οι άλλες σου αισθήσεις αυτόματα γίνονται πιο ευαίσθητες. Όπως λοιπόν ένας τυφλός μπορεί να νιώσει με την αφή ή να ακούσει πράγματα πολύ καλύτερα από κάποιον που βλέπει, έτσι και οι μετανάστες, όταν δεν είναι σε θέση να έχουν όσα έχει κάποιος σε καθεστώς σταθερότητας, αναπτύσσουν άλλες δεξιότητες. Θα ήθελα να διατηρήσω και για τον εαυτό μου αυτή την κατάσταση, όχι επειδή δεν μου αρέσει να βρίσκομαι κάπου σταθερά, αλλά γιατί αυτή η συνθήκη με κρατάει ευαίσθητο προς όσα συμβαίνουν γύρω μου. Αυτό είναι πάντα για μένα μια διέξοδος.
Θα έχουμε τη χαρά να δούμε δουλειά σας στην Αθήνα επτά χρόνια μετά την «Ακρόαση».
Ναι, ακριβώς. Το περιμένω με χαρά! Έχω έρθει δύο φορές. Για μένα, η Αθήνα είναι η πλησιέστερη πόλη της Ευρώπης στην οποία, όταν βρίσκομαι εκεί, νιώθω σαν να είμαι στην Τεχεράνη –σε ότι έχει να κάνει με την αρχιτεκτονική, τους ανθρώπους, τα εστιατόρια… Και ξέρω πως κι εσείς έχετε περάσει από πολλά: πολέμους, δικτατορίες… Ίσως γι αυτό. Ξέρω πως κι εσείς έχετε τους δικούς σας αγώνες. Όμως όταν βρισκόμουν εκεί, σκεφτόμουν πως αν κι εμείς μπορούσαμε να έχουμε έστω κάποιες σχετικές ελευθερίες, ίσως η Τεχεράνη να μπορούσε να είναι κάτι σαν την Αθήνα, τουλάχιστον επιφανειακά, σε αυτά που βλέπεις στους δρόμους. Πραγματικά το περιμένω πάντως. Είναι μια πόλη στην οποία μου αρέσει πολύ να επιστρέφω.
Πριν λίγα χρόνια σε μια έκθεση στο κέντρο της Αθήνας, συνέβη να γνωρίσω αρκετούς ιρανούς εικαστικούς. Όλοι τους είχαν κάνει σπουδές στη Γαλλία ή στις ΗΠΑ, ή και αλλού, και όλοι τους είχαν επιστρέψει στην Τεχεράνη και δούλευαν εκεί. Μου έκανε κατάπληξη όχι μόνο το υψηλό επίπεδο της δουλειάς τους, αλλά και το πόσο αβάν γκαρντ ήταν τα έργα τους. Δεν γνωρίζουμε πραγματικά τα καλλιτεχνικά κινήματα στο Ιράν.
Και για μένα αυτό παραμένει ένα ερώτημα: γιατί παραμένουμε, παρ’ όλους τους περιορισμούς που αντιμετωπίζουμε –ακόμα, ξέρετε, και στην πρόσβαση στο διαδίκτυο, ακόμα και για να ανοίξουμε μια απλή σελίδα στο Google χρειαζόμαστε κάποιο φίλτρο, ένα Vpn, ακόμα και για να ελέγξουμε τα emails μας κάποιες φορές. Κι εννοείται πως τα
social media ελέγχονται, Facebook, Instagram, Twitter, τα πάντα. Κι όμως, για να σας φέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα και να απαντήσω στην ερώτησή σας, εξακολουθούμε, παρόλο που όλα παρακολουθούνται, να έχουμε το ρεκόρ του αριθμού χρηστών κοινωνικών δικτύων σε όλη τη Μέση Ανατολή. Αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει καμία χώρα από αυτές που έχουν ελεύθερη πρόσβαση στα δίκτυα, που να έχει τόσους πολλούς χρήστες όσους εμείς στο Ιράν. Φυσικά τα κοινωνικά δίκτυα δεν είναι ένα καλό παράδειγμα για να μιλήσεις για Τέχνη, όμως αυτό δείχνει πόσοι άνθρωποι έχουν ενθουσιασμό και περιέργεια για να έχουν πρόσβαση στον κόσμο εκτός του Ιράν και να μαθαίνουν πράγματα, να μαθαίνουν τι συμβαίνει εκεί. Είχα την ευκαιρία να διδάξω επί δύο εξάμηνα ιστορία του σύγχρονου θεάτρου σε φοιτητές στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης. Ήταν μεταπτυχιακοί, στο Μάστερ, οπότε κανονικά θα έκανα τις διαλέξεις για έξι φοιτητές, όμως εμφανίζονταν στην τάξη μου πάνω από 20 άτομα. Έρχονταν εθελοντικά και παρακολουθούσαν το μάθημα, απλά επειδή ήθελαν να μάθουν τι συμβαίνει εκτός Ιράν. Ποιος είναι ο Καστελούτσι, ποιος είναι ο Όστερμαγιερ, ποια είναι η Πίνα Μπάους. Ήθελαν όλοι να μάθουν τους σύγχρονους σκηνοθέτες θεάτρου και τους άλλους καλλιτέχνες, να βρουν τρόπους επικοινωνίας, να βρουν το δικό τους κοινό. Να πουν τις ιστορίες που δεν έχουν ειπωθεί ακόμα. Πιστεύω πως αυτό πρέπει να κάνουμε. Ας μην ξεχνάμε πως η Σεχρεζάντ από τις Χίλιες και Μία Νύχτες ήταν ιρανή, περσίδα. Πιστεύω λοιπόν πως η Σεχρεζάντ ήταν η γιαγιά μας. Εμείς είμαστε τα εγγόνια της,
Ξέρετε ποιο είναι το επόμενο σχέδιό σας;
Ναι! Μάλιστα το έγραφα σήμερα το πρωί! Με βομβαρδίζει βλέπετε, η παραγωγή. Πρόσφατα αποφάσισα να επιβραδύνω τους ρυθμούς μου, αλλά φαίνεται πως αυτό θα ισχύει πάντα για μετά από τρία χρόνια! Έχω, βλέπετε, ήδη αναλάβει υποχρεώσεις. Η επόμενη παραγωγή μου ξεκινάει σε δυόμιση εβδομάδες! Έπρεπε να έχω ήδη ξεκινήσει πρόβες στο Thalia Theater του Αμβούργου. Είναι μια διασκευή του «Θανάτου του Δαντών». Δεν απέχει πολύ από το θέμα πάνω στο οποίο δούλεψα στον «Τυφλό δρομέα». Έχει να κάνει με την επανάσταση –ή μάλλον με την αποτυχία της.
Έχουμε μια εναλλακτική προσέγγιση. Η ιδέα μας είναι να επικεντρωθούμε στους γυναικείους χαρακτήρες, οι οποίοι είναι σχεδόν αόρατοι στο έργο του Μπυχνερ –έχουν τους μικρούς ρόλους. Όχι όμως στη διασκευή που κάναμε με την Mahin Sadri, την ηθοποιό που έπαιζε τον κεντρικό ρόλο στο «In Transit». Γράψαμε μαζί το έργο, που θα κάνει πρεμιέρα το Σεπτέμβριο. Οι πρόβες ξεκινούν στις 5 Ιουνίου, οπότε όταν θα έρθω στην Αθήνα θα είμαι στη μέση των προβών στο Αμβούργο! Έτσι είναι η ζωή μας…