Δύσκολο να περιγράψει κανείς τη Ρόζα Προδρόμου σε όποιον δεν είχε ως τώρα την τύχη να τη δει στη σκηνή: ηθοποιός, χορεύτρια και περφόρμερ, μπορεί να γίνει παρανάλωμα του ρόλου και της κατάστασης χωρίς να χάσει στιγμή στο ελάχιστο τον έλεγχο των εκφραστικών της μέσων. Είτε σε δικές της σόλο παραστάσεις, είτε ως ερμηνεύτρια σε δουλειές άλλων, η Ρόζα αφήνει ανεξίτηλο στίγμα στη μνήμη του θεατή. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια απείχε από το θέατρο, λόγω του ότι μέσα σε αυτό το διάστημα απέκτησε τα δύο της παιδιά. Αποφάσισε να επανέλθει με ένα δικό της δημιούργημα, με τη συμμετοχή εκλεκτών συνεργατών, που ονομάζεται «medea loading». Γνωρίζοντας πώς λειτουργεί εδώ και πολλά χρόνια, σπεύδω να τη συναντήσω. Ανάμεσα σε πρόβες, αλλά και τις απαραίτητες και αμετάθετες μητρικές διαδικασίες –τάισμα, ώρα ύπνου και λοιπά- το ραντεβού μας γίνεται κοντά στο σπίτι της κι έχει πολύ συγκεκριμένα χρονικά πλαίσια.
Μου είπες πως σε βρίσκω σε ένα μικρόκοσμο.
Κοίτα: έχω δύο παιδιά. Εκ των οποίων το ένα είναι βρέφος.
Όταν λέμε βρέφος;
Είναι οχτώ μηνών. Δηλαδή πιο πολύ χρόνο έχει περάσει στην κοιλιά παρά εκτός! Οπότε η ταυτότητα της μάνας είναι κάτι πολύ παρόν μέσα στη μέρα. Και στη νύχτα. Εικοσιτετράωρο!
Και το άλλο;
Τρεισήμισι. Και αποφάσισα να κάνω αυτή την παράσταση.
Ελπίζω για το καλό τους πως το ότι έχει να κάνει με τη Μήδεια δεν κυριολεκτεί!
(Γέλια)Θα σου πω. Αυτή την παράσταση ήθελα να την κάνω όταν εμφανίστηκε το πρώτο παιδί. Ξεκίνησα πρόβες, και με το που ξεκίνησα έμεινα έγκυος στο δεύτερο παιδί. Οπότε έκανα μια παύση. γέννησα, πέρασε ένα εξάμηνο και λέω: ωραία, πάμε τώρα να κάνουμε τη Μήδεια. Για καλό τους είναι. Γιατί είναι τόσο μεγάλο σοκ η μητρότητα, που το να μπορέσεις να το βγάλεις προς τα έξω καλλιτεχνικά σώζει. Εκτός των άλλων, δεν γινόταν άλλο να μην κάνω θέατρο. Το θέατρο είναι ένα καθεστώς ελευθερίας για μένα, οπότε το να είμαι σε αναμονή μου στερεί την ελευθερία με έναν τρόπο. Τώρα είναι μια μεγάλη στιγμή.Βέβαια έχει τόσο κόπο να κάνεις θέατρο με τα παιδιά που δεν ξέρω κατά πόσο είναι ελευθερία, αλλά υπάρχει κάτι πολύ πυρηνικό εκεί πέρα. Έχω τέσσερα χρόνια να παίξω. Τέσσερα χρόνια είναι πολλά.
Δεν είναι λίγα. Με την Έλλη Παπακωνσταντίνου δεν ήταν το τελευταίο;
Ναι, ήμασταν στην Αυστρία, κάναμε το «Kindly ones» («Ευμενίδες») και μάλιστα θα έκανα και την Αγαύη τώρα στις «Βάκχες», αλλά λόγω της εγκυμοσύνης πάγωσε κι αυτό. Έχω κάνει μικρά πράγματα από τότε, αλλά όχι κάτι ζουμερό -και δη και κάτι δικό μου. Τώρα σε αυτό προσπαθώ να συμπεριλάβω αυτό που μου έχει συμβεί. Γιατί κάτι έχει περάσει από πάνω μου. Είναι μια πολύ προσωπική υπόθεση.
Τι να πούμε γι αυτήν, χωρίς να αποκαλύψουμε πιο πολλά από όσα πρέπει;
Είναι μια λοξή Μήδεια. Είναι κουνημένη. Δεν είναι τρελή, δεν εννοώ αυτό, καθόλου, μα καθόλου. Έχει σώας τας φρένας. Απολύτως. Κι ίσως αυτό είναι που την κάνει λοξή με έναν τρόπο. Είναι και μια από εμάς έτσι όπως την έχω φτιάξει -όπως την έχουμε φτιάξει, είμαστε πολλοί. Σήμερα τους έβλεπα όλους γύρω μου και έλεγα: αυτό δεν είναι παράσταση, είναι υπερπαραγωγή! Ναι, είναι δίπλα μου πάρα πολλοί άνθρωποι που έχουν φτύσει αίμα για να βγάζει αυτό το πράμα το ζουμί του με έναν τρόπο πηγαίο, φρέσκο.
Με την πρόσφατη εμπειρία της μητρότητας -δις!- επιλέγεις να κάνεις μια παράσταση για τη Μήδεια. Πέρα από το χιούμορ, με ενδιαφέρει η ουσία. Γιατί βέβαια η Μήδεια είναι κάτι αρκετά πιο περίπλοκο από την κόλχισσα μάγισσα που έσφαξε τα παιδιά της.
Η Μήδεια είναι πολλά μαζί. Είναι και προσφύγισσα. Είναι ερωμένη. Είναι μάνα. Είναι ζώο. Είναι μάγισσα, σαμάνα. Είναι πρώην κόρη βασιλιά. Είναι σε πολλά επίπεδα πραγματικότητας. Φλερτάρει με πολλά ταυτόχρονα. Εμένα με ενδιέφερε μια σύγχρονη ματιά. Και ποια θα μπορούσε να είναι η Μήδεια; Είναι κάτι τόσο αλλόκοτο, κάτι τόσο μακρινό, τόσο ξένο; Ή θα μπορούσε να είναι εν δυνάμει και κάτι που κι εσύ θα μπορούσες να φτάσεις, κι εγώ θα μπορούσα να φτάσω εκεί; Ποιο είναι το εκεί; Είναι μια μεγάλη συζήτηση. Αυτό που πάντα κατακρίνουμε: που λέμε ο άλλος, ο ξένος. Ή αντίστοιχα για τις μανάδες: πάντα ανάξιες, άχρηστες. Πάντα υπάρχει κάποιος που είναι το εξιλαστήριο θύμα. Πάντα υπάρχει κάποιος που την πληρώνει: ο πιο φτωχός. Και η Μήδεια σε αυτή τη φάση είναι φτωχή. Είναι και ταξικό. Όλα μαζί τα λέω τώρα. Χείμαρρος!
Ταξικό ;
Είναι ταξικό. Άμα η Μήδεια δεν ήτανε φτωχή δε θα γινόταν αυτή η συζήτηση. Θα έφευγε ο Ιάσων να πάει με την κόρη του βασιλιά; Είναι προσφύγισσα καταρχάς. Τα έχει αφήσει όλα γι αυτόν τον τύπο. Τα άφησε όλα! Όλα. Σκότωσε τον αδερφό της, πρόδωσε τον πατέρα της.
Μου χρωστάς έναν αδερφό, Ιάσων! Η Μήδεια του Μύλλερ.
Ακριβώς! Λέει: «Όλα τα έχω προδώσει για να σε ακολουθήσω. Εσύ τι έκανες;» Είναι μια ιστορία πολυπλόκαμη. Ξέρεις, αρχίζεις να μιλάς για ένα της πόδι και εμφανίζεται ένα άλλο. Αλλά για μένα είναι σαν να δίνουμε φωνή και στις μανάδες, και στις γυναίκες και στις θηλυκότητες και στους κατατρεγμένους αυτού του κόσμου, νιώθω πολύ συχνά ότι δεν μιλάω μόνο για μένα. στις πρόβες ένιωθα ότι αυτή την παράσταση είναι χρέος μου να την κάνω. Γιατί η Μήδεια θέλει να μιλήσει για όλες μας, για όλα μας. Κρούει τον κώδωνα. Τι γίνεται εδώ πέρα; Σε ξέχασες; Πού είσαι; Έτσι το είδα εγώ. Πώς αφέθηκες σε ό,τι είναι αυτό το κουτί στο οποίο έχεις μπει; Πώς έχεις αφεθεί εκεί μέσα και πας; Εσύ πού είσαι μέσα σε αυτό; Γιατί η ίδια τα έχει αφήσει όλα για να είναι σε αυτή την συνθήκη με τον Ιάσωνα, με τα δύο παιδιά στην Κόρινθο. Συνάντησα προχθές ένα φίλο. Είναι κάπου 47-49 χρονών. Έχει δύο παιδιά. Μου λέει: καλλιτεχνικά, δεν με ενδιαφέρει τίποτα. Κάτι έχει γίνει τώρα εκεί πέρα. Για μένα η Μήδεια είναι σαν να αναζητά την ελευθερία που ο καθένας και η καθεμία από εμάς έχει ανάγκη, την αυτοπραγμάτωση, τον αυτοπροσδιορισμό. Πολύ συχνά ξεχνάμε ή παγιδευόμαστε μέσα σε κάτι που θεωρούμε ότι είναι αυτοπροσδιορισμός, και τελικά… Πάντως είναι μια τρυφερή Μήδεια η δικιά μας, πολύ τρυφερή. Όταν λέω σε κάποιον: θα κάνω Μήδεια, λέει: Α! σκοτώνει τα παιδιά της! Η δικιά μας είναι πολύ τρυφερή. Θα το δούμε αυτό. Θέλω να πω ότι δεν ακολουθείται κάποιο στερεότυπο της σκύλας. Δεν το αγοράζω αυτό. Και θεωρώ ότι είναι και κατασκευή κιόλας.
Με βρίσκεις σύμφωνο. Για να φτάσει κανείς ως εκεί, προφανώς και υπάρχει πολλή τρυφερότητα στο βάθος. Τι είναι όμως αυτό που πατάει το κουμπί και φτάνει ως εκεί;
Το «εκεί»… Θα βάλω ένα ερωτηματικό σ’ αυτό. Κι αυτό θα το δούμε στην παράσταση. Αλλά ας πάρουμε τη συμβατική εκδοχή του μύθου. Τι είναι αυτό που πατάει το κουμπί…
Στη συμβατική κατά Ευριπίδη εκδοχή του μύθου.
Ακριβώς: Σε αυτή που είναι γνωστή τοις πάσι. Στην εκδοχή που έχουμε επιλέξει όλοι. Αυτή λατρεύουμε, αυτή λατρεύουμε να μισούμε, έτσι; Αν δεν υπήρχε η Μήδεια, τι θα ήμασταν; Ποιο είναι το κουμπί; Δεν ξέρω ποιο είναι το κουμπί. Είναι τόσο πολλά το ένα πάνω στο άλλο. Οι ρυτίδες είναι το κουμπί. Λέει: Αν δεν αγκάλιαζε αυτός ο Ιάσων με ικεσίες τα αρυτίδωτά της γόνατα. Μιλάει για τη Γλαύκη… Υπάρχει ένα ολόκληρο σύστημα εκεί πέρα που λέει στη γυναίκα: δεν πιστεύω να έχεις καμία ρυτίδα. Δεν πιστεύω να έχεις γεράσει. Μη μου πεις ότι έχεις καμιά άσπρη τρίχα. Δεν φαντάζομαι να μην είσαι καύλα. Δεν φαντάζομαι το «καύλα» σου να μη σημαίνει ότι έχεις αλαβάστρινο κορμί 19 ετών. Ε; Αχ! Πόσο μένος έχω γι αυτό… Κοινωνικά, πόσο μένος… Τι κάνει μια γυναίκα από μια ηλικία και μετά; Ερωτικά; Τι μπορεί να κάνει κοινωνικά μια γυναίκα στα 60 και ένας άντρας στα 60; Πού βρίσκονται; Στα 65 σου;
Εγώ θα το πω. Είναι απίστευτο πόσο σας πάνε οι ρυτίδες και πόσο -θα την αγοράσω τη λέξη που χρησιμοποίησες- πόσο καύλα είστε με την ιστορία σας πάνω σας; Σας κάνει πιο όμορφες…
Ναι! Μα δεν είναι; Ο Κλιντ Ήστγουντ γιατί είναι καύλα με τις ρυτίδες του;
Το δύσκολο είναι να το πιστέψετε.
Μα φυσικά! Αφού τα ακούς από όταν είσαι παιδί ακόμα! Η μάνα μου ξέρεις τι μου έλεγε; «Μη γελάς πολύ γιατί κάνεις ρυτίδες! Μην κάνεις γκριμάτσες». Όταν ήμουν παιδί τώρα! Που δεν είναι και καμία στα λούσα, ίσα-ίσα φεμινίστρια κτλ. Αλλά: «Μην κάνεις γκριμάτσες, κάνεις ρυτίδες». Σιχτίρια! Και ξέρεις, μετά τη γέννα το σώμα λέει: μάγκες μισό λεπτό! Τώρα έχουν άλλοι προτεραιότητα. Βλέπεις το σώμα σου να μεγαλώνει, αλλάζει. Τι γίνεται μετά; Θέλει κάποιου τύπου επανάσταση για να φέρεις τις ρυτίδες σου περήφανα. Μέσα σε γυάλινα βάζα με την ομορφιά τους.
Θέλει μια επανάσταση, και θέλει και αγάπη. Γιατί όταν αυτός που είναι απέναντί σου σε αγαπάει με τις ρυτίδες σου…
Ναι, θέλει αγάπη. Δεν είναι μόνο ο Ιάσωνας, είναι όλο το σύστημα που είναι ενάντια σε αυτό που σ’ αυτή την παράσταση είναι η Μήδεια. Μας ενδιαφέρει σε αυτή την οπτική αυτό που ονομάζουμε πατριαρχία. Χωρίς να θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα ακραία σύγχρονα. Αλλά η πατριαρχία είναι κάτι που υπάρχει από αρχαιοτάτων χρόνων. Δεν είναι κάτι φρέσκο. Αν ήταν ένας άντρας που το είχε κάνει αυτό, δεν θα μιλούσαμε. Δεν θα υπήρχε η Μήδεια. Αν το έχει κάνει ένας άντρας αυτό, θα το σχολιάζαμε; Θα είχε γίνει ολόκληρο έργο ανά τις χιλιετίες διάσημο; Αλλά είναι μια μάνα. Κι η μάνα είναι θυσία. Είναι ένας άγγελος. Μπουρλότο θέλω να βάλω, μπουρλότο!
Ε βάλτο!
Ευτυχώς οι συνεργάτες μου δεν με άφησαν να βάλω μπουρλότο και έχει βγει πολύ τρυφερή η Μήδειά μας.
Επειδή το θίξαμε χωρίς να το κατονομάσουμε: κατά Ευριπίδη η Μήδεια σκοτώνει τα παιδιά της. Δικής του έμπνευσης ήταν αυτή η εκδοχή την οποίαν, όπως είπες, λατρέψαμε. Η Μήδεια δεν σκοτώνουν τα παιδιά της κανονικά!
Λένε μάλιστα ότι χρηματίστηκε. Υπάρχει αυτή η εκδοχή -επίσημη εκδοχή- ότι χρηματίστηκε από τους Κορινθίους. Γιατί αυτοί τα σκότωσαν τα παιδιά.
Βέβαια!
Φοβερό δεν είναι αυτό; Αλλά δεν είναι επίσης φοβερό ότι εμείς λατρεύουμε αυτή την εκδοχή, που βάζει τη μάνα και τη γυναίκα σε αυτή τη θέση; Το τέρας!
Το τέρας… Η βάρβαρη.
Η βάρβαρη! Βέβαια!
Μου αρέσει όμως πολύ αυτό που λέει ο Χειμωνάς, ότι είναι δύο φορές βάρβαρη η Μήδεια: από καταγωγή κι από έρωτα. Γιατί ο έρωτας είναι βάρβαρος.
Την άφησε χωρίς πατρίδα. Και πήγε να βρει την πατρίδα της στον έρωτα.
Υπάρχει κι άλλη πατρίδα;
Υπάρχει. Ανέγγιχτη! Τα παιδικά μας χρόνια. Τελεία. Αν είσαι τυχερός και δεν γεννήθηκες στη Γάζα. Έχουμε κάνει μια τρέλα σε αυτή την παράσταση. Έχουμε κάνει ένα τρελό roller coaster μεταμορφώσεων με τη Μαρία Όλγα Αθηναίου που ήταν στη διοργάνωση της διαδικασίας της πρόβας. Έχει φτιάξει ένα σύστημα σύμφωνα με το processwork που είναι μια θεραπευτική διαδικασία. Η Μαρία Όλγα την έχει προσαρμόσει για το θέατρο, καθώς είναι και η ίδια ηθοποιός, κι ο Οδυσσέας Ιωάννου-Κωνσταντίνου που έκανε τη δραματουργία. Τρομακτικά οξυδερκείς και οι δύο. Το αποτέλεσμα προέκυψε από μια βαθιά καταβύθιση σε προσωπικό υλικό. Γι αυτό και αυτή η παράσταση έχει πολύ προσωπικό υλικό. Έχουμε και τα βίντεο. Τα βίντεο είναι της Μυρτώς Αποστολίδου. Είναι επίσης πολύ προσωπικά. Η Μήδεια μας ενδιαφέρει, αλλά είναι η συνάντησή της μαζί μας. Η συνάντησή μου μαζί της.
Δεν είμαστε σε ντιβάνι, αλλά επειδή το ανέφερες, θέλω τώρα να σε ρωτήσω για τα παιδικά σου χρόνια. Πώς ήταν;
Πολύ ωραία ήταν. Πιο πολύ κρατάω από τα παιδικά χρόνια τη Φλώρινα -η μάνα μου είναι από τη Φλώρινα- οπότε πηγαίναμε εκεί όλα τα καλοκαίρια. Είναι ένα μέρος καταπράσινο, ποτάμια κι άγρια φύση. Δεν έχω παράπονο. Ό,τι καλύτερο μπορούσα να ζήσω.
Συνήθως στις παραστάσεις σου εσύ λειτουργείς ως ηθοποιός- χορεύτρια- περφόρμερ κλπ.
Ισχύουν όλα αυτά. Ύστερα από τέσσερα χρόνια το μόνο που μπορώ να κάνω είναι κάτι δικό μου πια, γιατί ό,τι και να ρθει, δεν θα μου πει τίποτα από αυτά που θα θελα να κάνω. η αλήθεια είναι ότι έχει ένα μιξ τεχνικών και φορμών, σχημάτων. Έχει πολύ λόγο. Έχει πολλή κίνηση. Έχει αγγλικά. Έχει ελληνικά. Θα δούμε. Δεν ξέρω…
Στο μυαλό σου υποθέτω ότι δεν είναι κάτι το οποίο το κάνεις για να επανασυνδεθείς με το θέατρο και μετά να συνεχίσεις την παύση.
Τρελάθηκες; Τελείωσε αυτό! Τελείωσε! Όπως εξηγώ και στην κόρη μου, ξαναρχίζω τη δουλειά τώρα, η μαμά ξαναξεκινάει τη δουλειά! Γιατί ξέρει τι είναι το θέατρο, έχει πάει στο θέατρο.
Έχει πάει στο θέατρο; Θα φωνάξω την Πρόνοια!
(Γέλια) Είναι μικρή, αλλά νομίζω ότι δεν θα μπορέσει να το αποφύγει τώρα αυτό. Της έλεγα ότι είναι αυτή η γυναίκα που στο τέλος έρχεται και την παίρνει ο Ήλιος. Και μου λέει: Γιατί; Και λέω: γιατί ήταν πολύ κουρασμένη η Μήδεια! Και ήθελε να ξεκουραστεί.