Το atrtivist βρέθηκε στη διαδήλωση των Gillets Jaunes – καθ’ημάς Κίτρινων Γιλέκων. Προτιμήσαμε να μη δημοσιεύσουμε άμεσα, εν θερμώ, τις σκέψεις μας για λόγους επικαιρότητας, αλλά να περιμένουμε να διαμορφώσουμε μια σαφέστερη άποψη – όσο κάτι τέτοιο είναι δυνατόν.
Ας αρχίσουμε από το βασικότερο όλων: αν κάποιος, ειδικά από εδώ στην Ελλάδα, δηλώσει πως έχει καταλάβει τι συμβαίνει με τα Κίτρινα Γιλέκα και θελήσει να σας εξηγήσει κι εσάς, προς Θεού μην τον πιστέψετε – ούτε κι εμένα, αν δείτε να διαπράττω τέτοιο ατόπημα. Οι ίδιοι οι γάλλοι – και μιλάω για πολύπειρους και πολιτικοποιημένους, όχι τυχαίους – προσπαθούν χωρίς επιτυχία να εξηγήσουν το φαινόμενο. Καταλαβαίνετε πόσες πιθανότητες έχει κάποιος που πέρασε λίγες ημέρες εκεί, ή – το πιθανότερο – «έκανε ρεπορτάζ» με λίγα τηλεφωνήματα ή emails από τας Αθήνας… Θα προσπαθήσω λοιπόν να μιλήσω περισσότερο με γεγονότα που δεν επιδέχονται αμφισβήτηση, και λιγότερο έως καθόλου με ερμηνείες και θεωρίες λίγο έως πολύ αυθαίρετες…
Το φαινόμενο είναι δυσεξήγητο γιατί, απλούστατα, οι παράγοντες που παίζουν ρόλο είναι πάρα πολλοί, και πηγάζουν σε διαφορετικές ιδιαιτερότητες της γαλλικής κοινωνίας. Τις διαφορές των τοπικών κοινωνιών της γαλλικής επαρχίας με το Παρίσι, για παράδειγμα. Γιατί μπορεί η βιαιότητα των συγκρούσεων στην πρωτεύουσα και τα πλάνα από τα πλήθη στη Champs Elysées να μονοπωλούν σχεδόν τα δελτία ειδήσεων, όμως εξ αρχής η εξέγερση αυτή λαμβάνει χώρα σε πολλές, σε όλες τις επαρχιακές πόλεις με πλήθη σημαντικά για το μέγεθός τους, πολλά εκ των οποίων δεν μπαίνουν καν πλέον στον κόπο να κινηθούν προς το Παρίσι. Ο «περιβαλλοντικός» – οποία αναισχυντία – φόρος στα καύσιμα που εξήγγειλε ο πρόεδρος Μακρόν, και που υπήρξε η σταγόνα που ξεχείλισε ένα ποτήρι ήδη γεμάτο, και που κατόπιν «προθυμοποιήθηκε» να πάρει πίσω, αρχικώς για λίγους μήνες και κατόπιν οριστικά, ελάχιστα αφορούσε τον παριζιάνο, που σπανίως χρησιμοποιεί το αυτοκίνητό του – αν έχει, αλλά για τον κάτοικο μιας μικρής πόλης ή χωριού που χρησιμοποιεί υποχρεωτικά διαρκώς το αυτοκίνητό του, θα μπορούσε να καταστήσει απαγορευτικό το κόστος μετακίνησης, είτε να εξωθήσει προς τα πάνω τις τιμές των προϊόντων του, με συνέπειες δραματικές για όλους.
Όμως όλοι οι γάλλοι έχουν δει από την πρώτη ημέρα της θητείας του Μακρόν τις φοροαπαλλαγές για τις επιχειρήσεις να συνοδεύονται από περικοπές συντάξεων, ακόμα και σε περιπτώσεις συνταξιούχων κάτω των 500 ευρώ – ναι, έχει κι η Γαλλία τέτοιους πιο πολλούς από όσους φαντάζεστε – και γενικά τα χαμηλότερα εισοδήματα να μειώνονται περαιτέρω, ενώ τα υψηλότερα να γνωρίζουν …ανακούφιση από φόρους όπως αυτόν της αλληλεγγύης, που επιβάρυνε αποκλειστικά τους πλουσιότερους.
Ούτε όμως αυτά τα στοιχεία επιτρέπουν σαφή συμπεράσματα. Αν κάποιος βρεθεί στη διαδήλωση – το έκανα – και ρωτήσει 50 ανθρώπους για ποιο λόγο έχουν κατέβει στο δρόμο, θα λάβει 50 διαφορετικές απαντήσεις. Άλλος, με τα διακριτικά του CGT, του μεγαλύτερου και μαχητικότερου εργατικού συνδικάτου της Γαλλίας στο γιλέκο του, δηλώνει: ο Μακρόν με ριζοσπαστικοποίησε! Άλλος, αηδιασμένος από την υποταγή των γάλλων πολιτικών στις γερμανικές πολιτικές και απαιτήσεις, μιλά για Frexit.
Άλλος μιλά για τη συρρίκνωση του εισοδήματός του και την εξώθησή του στη φτώχεια. Κι άλλος πάλι δηλώνει: Κοιτάξτε που μας έφτασε η Δημοκρατία σας – καμία απορία για το τι ψηφίζει αυτός ο τελευταίος. Κι εκεί βρίσκεται η ουσία: ανάμεσα σους διαδηλωτές θα βρει κανείς ψηφοφόρους όλων των κομμάτων – προφανώς και της Λεπέν, που μάλλον είναι το πρώτο κόμμα αυτή τη στιγμή στη Γαλλία, ανθρώπους που βιώνουν την πτώση του βιοτικού τους επιπέδου καθημερινά και βλέπουν την κυβέρνηση απέναντί τους, ακροαριστερούς, ακροδεξιούς, φοιτητές που βιώνουν την απειλή να τους ζητηθούν δίδακτρα για τις ως τώρα δωρεάν πανεπιστημιακές σπουδές τους, ανθρώπους που απλώς δεν έχουν πια τίποτε να χάσουν, αλλά και casseurs («σπάστες») από τα προάστια, ταραχοποιούς δηλαδή που εκμεταλλεύονται την περίσταση. Αντιθέτως, δεν θα δει – τουλάχιστον ευκρινώς – δυνάμεις που σε κινητοποιήσεις του παρελθόντος έδιναν τον τόνο: διανοούμενους και καλλιτέχνες. Το πρωί της διαδήλωσης συζητούσα με το συνθέτη του Θεάτρου του Ήλιου Ζαν Ζακ Λεμέτρ στο εργαστήριό του στην Cartoucherie. Ούτε ο ίδιος ήταν σε θέση να ερμηνεύσει επαρκώς το φαινόμενο των Κίτρινων Γιλέκων, ωστόσο μου είπε: Κανονικά, σε κάθε διαδήλωση, οι ηθοποιοί του θεάτρου θα κατέβαιναν συντεταγμένοι όλοι μαζί, κι εγώ θα ήμουν εκεί με το ταμπούρλο μου. Σήμερα κανείς μας δεν θα κατάβει!
Αυτό που δεν αμφισβητείται όμως από κανένα νηφάλιο, είναι η ένταση και το μέγεθος της καταστολής. Πρωτοφανής, κατά γενική ομολογία, και ως προς το μέγεθος των δυνάμεων που χρησιμοποιούνται, αλλά και ως προς το ήθος. Την ημέρα που βρέθηκα στη διαδήλωση, Σάββατο 8 Δεκεμβρίου, στους δρόμους του Παρισιού βρίσκονταν πάνω από 8000 αστυνομικοί, αλλά και άρματα που μόνο στο Κόσσοβο είχαν χρησιμοποιηθεί – κι αυτό σε μια διαδήλωση: ούτε σε συνθήκες εμφυλίου πολέμου, ούτε σε κανιά ένοπλη σύρραξη: οι διαδηλωτές είναι άοπλοι, συχνά απολίτικοι. Επίσης, ήδη στις 11 το πρωί, πριν καν την έναρξη των διαδηλώσεων, είχαν πραγματοποιηθεί εκατοντάδες – γύρω στις 500 – προληπτικές συλλήψεις: αυτό λοιπόν που βρέθηκε στο στόχαστρο, είναι το ίδιο το δικαίωμα του να διαδηλώνει κανείς. Με λίγα λόγια, πρόκειται για μια πρωτοφανή επίθεση εναντίον των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσα στην ίδια τη ζώρα που τα ανέδειξε, την ποινικοποίηση ενός κοινωνικού κινήματος. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με μια βιαιότητα που είναι δύσκολο να περιγράψει κανείς σε κάποιον που δεν την έζησε, και που είναι εντελώς αντίθετη με το ήθος των γαλλικών δυνάμεων καταστολής μέχρι σήμερα, των οποίων η αρχή ήταν πάντα να γίνεται εμφανής ήρεμα η δύναμή τους, ώστε να μην χρειαστεί αυτή να χρησιμοποιηθεί. Το δόγμα της τήρησης της τάξης α λα γαλλικά, ήταν ο περιορισμός της χρήσης επιβολής στο απολύτως απαραίτητο, και η αντίδραση να έχει διαστάσεις αντίστοιχες της απειλής. της απειλής. Εδώ, καμία σχέση…
Πέρα από την εκτεταμένη χρήση δακρυγόνων και χειροβομβίδων κρότου-λάμψης, τα flash-balls, ένα είδος ελαστικών σφαιρών που η χρήση τους απαγορεύεται στο σύνολο σχεδόν της ευρωπαϊκής ένωσης και που κανονικά χρησιμοποιούνται μόνον αναχαιτιστικά σε χαμηλό ύψος, έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί τόσο καταχρηστικά, που σημειώνονται σοβαρά τραύματα στο πρόσωπο, απώλειες οφθαλμών, αλλά και ακρωτηριασμοί χεριών. «Ούτε ο Ντε Γκωλ δεν διανοήθηκε να χρησιμοποιήσει τέτοια μέσα», μου είπαν φίλοι μεγάλοι σε ηλικία, αλλά και πολύπειροι σε κινητοποιήσεις. «Ούτε στις διαδηλώσεις κατά του πολέμου στην Αλγερία». Ας θυμηθούμε πως ο Μάης του ’68 τελείωσε χωρίς κανένα νεκρό άμεσα συνδεόμενο με τις διαδηλώσεις και τις συγκρούσεις με τα σώματα ασφαλείας. Όπως είναι φανερό, ένα θύμα ανάμεσα στους διαδηλωτές με τα Κίτρινα Γιλέκα θα πυροδοτούσε καταστάσεις ανεξέλεγκτες και απρόβλεπτες. Κι αυτό κάνει τη στάση του Μακρόν ακόμα πιο σοκαριστική και δυσεξήγητη.
Και είναι ακριβώς η προσωπικότητα του Μακρόν που βρίσκεται στο κέντρο αυτής της αναταραχής: ένας κραυγαλέα ναρκισσιστής Πρόεδρος, χωρίς πολιτική εμπειρία και γνώση των χειρισμών – θα υπενθυμίσω πως όταν υπήρξε υπουργός επί Ολλάντ, όλα τα κρίσιμα νομοσχέδιά του πέρασαν με διαδικασία αντίστοιχη της καθ’ ημάς Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου, χωρίς ψηφοφορία στη Βουλή, καθώς ήταν αμφίβολο αν οι σοσιαλιστές βουλευτές θα τα υπερψήφιζαν. Ένας άνθρωπος των τραπεζών, σχεδόν χωρίς κόμμα πίσω του, που ανεδείχθη λόγω της προδοτικής συμπεριφοράς του Ολλάντ προς το ίδιο του το κόμμα – ο διάδοχός του εξέφρασε σε συνεντεύξεις την άποψη πως και στον πρώτο γύρο των εκλογών, ο Ολλάντ δεν ψήφισε το ίδιο του το κόμμα, αλλά τον Μακρόν – αλλά και λόγω της κατάρρευσης των παραδοσιακών υποψηφίων όπως ο, σχεδόν σίγουρος Πρόεδρος λίγους μήνες πριν της εκλογές, Φρανσουά Φιγιόν, υπό το βάρος των σκανδάλων: όχι, οι γάλλοι δεν είναι πρόθυμοι να παραβλέψουν την εμπλοκή συγγενικών προσώπων και συνεργατών των πολιτικών τους σε υποθέσεις που διαψεύδουν τα λεγόμενά τους, όπως είθισται σε άλλες χώρες που έχω υπόψιν μου. Ένα πολιτικό παιδί του σωλήνα, λοιπόν, που τις ημέρες πριν τη διαδήλωση της 8ης Δεκεμβρίου δήλωνε «Εγώ θα μιλήσω τη Δευτέρα», περιμένοντας να σταθμίζει το πλήθος για να κάνει εκ των υστέρων τον υποκριτικά μετανοηθέντα, που δεν σταμάτησε στιγμή να συγχαίρει τα σώματα ασφαλείας, ενώ εικόνες αιμόφυρτων άοπλων διαδηλωτών πλημμύριζαν τα ΜΜΕ μαζί με τις φωτογραφίες των γονατισμένων μαθητών στο Mantes-La-Jolie – μνημείο ντροπής: ούτε λέξη δεν βρήκε για όλα αυτά ο μεγαλοπρεπής γάλλλος Πρόεδρος. Επίσης , για πρώτη φορά στα γαλλικά χρονικά, χτυπήθηκαν δημοσιογράφοι που δήλωναν ξεκάθαρα την ιδιότητά τους. Η ανατριχίλα που προκαλεί η φράση του Μακρόν «όταν ξεσπά η βία, η ελευθερία σταματά», είναι εύλογη, καθώς ανοίγει τους ασκούς του Αιόλου: βία ασκήθηκε κι από τις δυο μεριές, συνειδητοποιεί τι μπορεί να προκαλέσει μια τέτοια φράση αυτή τη στιγμή;
Το πιο χρήσιμο, νομίζω, είναι να καταθέσω την προσωπική μου εμπειρία από τη διαδήλωση: ούτε ελλιπή στοιχεία, ούτε ανεπαρκή κατανόηση, ούτε λάθος άποψη έχει η μαρτυρία και το άμεσο βίωμα. Οι αστυνομικές δυνάμεις, εξαιρετικά πολυάριθμες, είχαν παραταχτεί με τρόπο που εμπόδιζε τους διαδηλωτές που συγκεντρώνονταν σε διάφορες περιοχές του κέντρου να ενωθούν σε μία ενιαία μεγάλη πορεία. Η πρόσβαση στη λεωφόρο των Ηλυσίων Πεδίων ήταν εξαιρετικά περιορισμένη, κι από τη μεριά της Κονκόρντ εκατοντάδες αστυνομικά οχήματα παραταγμένα σε αδιαπέραστο τείχος ανέβαιναν σταδιακά προ της Αψίδα του Θριάμβου, στριμώχνοντας τους διαδηλωτές όλο και περισσότερο.
Στους παράδρομους, όλες οι ρίψεις δακρυγόνων που έζησα ήταν απολύτως απρόκλητες, απέναντι σε ειρηνικούς διαδηλωτές που απλώς βάδιζαν προς το κύριο σώμα της πορείας, ή και απλώς αναζητούσαν οδούς διαφυγής και βρίσκονταν ξαφνικά αποκλεισμένοι. Κι όταν απομακρυνόταν κανείς αρκετά, σε σικ περιοχές του 17ου Διαμερίσματος, διαπίστωνε αμέσως πως υπάρχει πάνω από ένα Παρίσι, πάνω από μία Γαλλία: καλοντυμένες παρέες έπιναν αμέριμνες τον καφέ τους, αστικές οικογένειες απολάμβαναν την σαββατιάτικη βόλτα τους, αγνοώντας τη βία που ξεσπούσε λίγα τετράγωνα πιο μακριά, αδιαφορώντας για το αίμα που ίσως να χυνόταν ανά πάσα στιγμή…
Ένα άλλο γαλλικό χαρακτηριστικό, είναι το μορατόριουμ που παραδοσιακά επικρατεί σε κάθε είδους κινητοποιήσεις ανάμεσα στα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά. Σε αυτό ελπίζει ο Μακρόν, αναμένοντας εκτόνωση τον Ιανουάριο – όμως κι οι ίδιοι οι διαδηλωτές με τα κίτρινα γιλέκα το γνωρίζουν αυτό, και θα κάνουν τα πάντα για να μην ξεθυμάνει το κίνημά τους. Όποιος θεωρεί πως μπορεί να προβλέψει την έκβαση των πραγμάτων, ας δοκιμάσει την τύχη του. Εγώ αδυνατώ, και σταματώ εδώ. Πιθανότατα ήδη πολλά είπα.