Επιμέλεια κειμένου: Δήμητρα Αλεξοπούλου
Το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας είχε ανέκαθεν στη στόχευσή του την ανάδειξη νέων ανερχόμενων καλλιτεχνών από το διεθνές στερέωμα: είναι πολλά τα σημερινά μεγάλα ονόματα που πρωτοείδαμε εκεί όταν ξεκινούσαν τη λαμπρή πορεία τους . Στη φετινή, εξαιρετικά επιτυχημένη του έκδοση, ήταν η σειρά του τσέχου Βίκτορ Τσέρνιτσκι. Το σόλο του Pli ξεχώρισε αμέσως για το χιούμορ, την πρωτοτυπία και την υποδόρια φιλοσοφική του διάσταση, αλλά και τη μεταιχμιακή του φύση, κάπου ανάμεσα στο θέατρο, το χορό και τα ακροβατικά. Το κοινό ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμό και χαιρέτισε την πρώτη εμφάνιση στη χώρα μας ενός δημιουργού με μέλλον. Το artivist τον συνάντησε ένα νωθρό καλοκαιρινό πρωινό στο φουαγιέ του ξενοδοχείου του και τον ανέκρινε ανηλεώς.
Αναρωτιέμαι τι ήταν αυτό που προσέλκυσε ένα αγόρι από την Τσεχία, από την κεντρική Ευρώπη, προς την κατεύθυνση του σύγχρονου χορού; Καλή ερώτηση. Ξέρετε, η αλήθεια είναι πως δεν γνώριζα πολλά για τον σύγχρονο χορό, ή και τίποτα μέχρι περίπου τα 23 μου χρόνια. Μεγάλωσα σε ένα χωριό σε μια περιοχή όπου δεν υπήρχε θέατρο -και για χορό ούτε λόγος. Με ενδιέφεραν πολλά πράγματα, όμως επειδή δεν είχα συναντηθεί ποτέ με το θέατρο προφανώς δεν γινόταν να ενδιαφερθώ για αυτό. Μετά ταξίδεψα, άρχισα να σπουδάζω, να βλέπω περισσότερα πράγματα και με προσέλκυσε κάθε είδος δημιουργικής δουλειάς. Μέσα από πολλά ατυχήματα κατέληξα στο τμήμα σωματικού θεάτρου του Μπρνο στην Τσεχία το οποίο διεύθυνε ο Πιέρ Ναντώ. Είναι ένας Γάλλος φιλόσοφος, χορευτής και κλόουν. Το τμήμα προσανατολίζεται στο να σου δίνει πολλά, πολλά ερεθίσματα για να ανακαλύψεις τι ενδιαφέρει εσένα στη δημιουργική δουλειά. Είναι λοιπόν ένα είδος προσέγγισης α λα Λεκόκ, όπου δεν είναι καν σημαντικό αν θα καταλήξεις να κάνεις θέατρο ή αν θα βρεις το ενδιαφέρον σου στη μουσική, στις μάσκες, ίσως στη γλυπτική. Πάντως θα βρεις τι σε ενδιαφέρει περισσότερο και θα το ακολουθήσεις. Είδα τους συμμαθητές μου να κάνουν μαριονέτες, κλοουνερί, μάσκες, stand-up comedy, performance και παραστάσεις χορού. Έχοντας τόσα πολλά ερεθίσματα γνώρισα την Καρίν Ποντιέ και κάποιους ακόμα χορογράφους και σκηνοθέτες θεάτρου. Βήμα-βήμα άρχισε να με προσελκύει ο χορός. Άρχισα να χορεύω και με κάποιον τρόπο και ο χορός αγκάλιασε την προσπάθειά μου.
Πάντα έβρισκα ενδιαφέρον αυτό που αποκαλείτε ατύχημα. Συνήθως δεν αποδεχόμαστε τη δύναμη των ατυχημάτων στη ζωή μας κι όμως είναι πολύ σημαντική. Ποιο ατύχημα λοιπόν σας έφερε σε μια τέτοια σχολή; Νομίζω πως το ζήτημα των ατυχημάτων είναι πραγματικά ενδιαφέρον. Επίσης βλέπω όλο και περισσότερο ότι σε αυτό που κάνω ίσως το πιο σημαντικό κομμάτι της δουλειάς μου στο στούντιο κατά τη δημιουργία της παράστασης είναι να δομήσω το έργο με τέτοιο τρόπο ώστε να υπάρχει πιθανότητα ένα ατύχημα να συμβεί, να με εκπλήξει και να μου αποκαλύψει κάτι που δεν είναι προσχεδιασμένο. Το ατύχημα φέρνει μία καινούργια ενέργεια, μία καινούργια οπτική γωνία και στοιχεία που πρέπει να κατανοήσω. Αυτό το δρόμο αποφάσισα να ακολουθήσω. Αυτή είναι η περίπτωση του Pli. Δεν με οδήγησε ένα ατύχημα στο χορό, θα έλεγα ότι ήταν μια σειρά από ατυχήματα. Τυχαία έκανα ωτοστόπ στη Νορβηγία ένα καλοκαίρι, τυχαία έμεινα σε μία φάρμα εκεί μερικές εβδομάδες, τυχαία ήταν εκεί ένας εργάτης από το Κιργιστάν. Έτσι αποφάσισα να πάω στο Κιργιστάν για έξι μήνες χωρίς καν να ξέρω τι θα συναντήσω. Εκεί γνώρισα τυχαία κάποιους ανθρώπους και όταν επέστρεψα αποφάσισα να κάνω αίτηση σε αυτή τη σχολή. Ήταν λοιπόν σαν μια μικρή λεπτομέρεια να με οδηγούσε σε μια άλλη και αυτή πάλι σε μια άλλη. Αυτή η σειρά από ατυχήματα με έφερε ως εδώ και αυτό μου αρέσει πολύ.
Το γεγονός ότι χρησιμοποιείτε ατυχήματα στη δουλειά σας μου αρέσει. Συνήθως, στο θέατρο τουλάχιστον, φοβόμαστε τα ατυχήματα. Προσπαθούμε να τα σκηνοθετήσουμε, αλλά το να τα αφήσουμε να συμβούν μας τρομάζει μέχρι θανάτου. Ναι, είναι αλήθεια. Κι εμένα με τρομάζει αλλά είναι και κάτι που ξέρω πως πρέπει να το καλωσορίσω. Βλέπω ότι όλο και περισσότερο στις ευρωπαϊκές κοινωνίες έχουμε την τάση να κινούμαστε προς την τελειότητα. Να πιστεύουμε πως η ορθολογική σκέψη θα μας οδηγήσει σε ακριβή και αντικειμενικά αποτελέσματα. Είναι σαν να ξεχνάμε τις υποκειμενικές μας εμπειρίες και να μην αφήνουμε τους εαυτούς μας να βρεθούν σε μέρη άγνωστα. Αν αφεθούμε, μπορεί να βρούμε εκεί κάτι που θα μας εκπλήξει. Αυτή την έκπληξη του ατυχήματος είναι που φοβόμαστε. Στην περίπτωσή μου, στη διαδικασία του Pli, είχα χιλιάδες ιδέες, εικόνες στο μυαλό μου που πίστευα ότι είναι όμορφες. Όμως στην πραγματικότητα του θεάτρου, της σκηνής, αυτές δεν λειτουργούσαν. Γιατί αυτή είναι μία διαφορετική πραγματικότητα και το μοναδικό πράγμα που μας απομένει είναι να δοκιμάζουμε αυτές τις ιδέες επί σκηνής και να ελπίζουμε πως η σκηνή θα μας δώσει μια απάντηση ή κάτι που δεν το περιμέναμε.
Γνωρίζω πως πριν από το Pli, με το πρώτο σας σόλο Parolapolea, είχατε μεγάλη επιτυχία στην Πλατφόρμα Τσέχικου Χορού. Τι θέμα είχε; Έχει περάσει κάποιος καιρός από τότε. Στην πορεία κατάλαβα ποιο ήταν το θέμα του. Στο ξεκίνημά του υπήρχε μόνο ένα ξύλινο μπο. Το μπο είναι ένα κοντάρι που χρησιμοποιείται στις ιαπωνικές πολεμικές τέχνες. Μου κίνησε το ενδιαφέρον, χωρίς να ξέρω γιατί. Έτσι άρχισα να δουλεύω με αυτό. Η ιστορία είναι και πάλι πολύ παρόμοια: όσο δούλευα με το μπο και το γνώριζα όλο και περισσότερο και δοκίμαζα διάφορα πράγματα με αυτό, τόσο συνειδητοποιούσα γιατί με ενδιέφερε στην πραγματικότητα. Το ερώτημα ήταν αν οι πράξεις μας ως ανθρώπινα όντα καθοδηγούνται από τα ενδιαφέροντα και τους στόχους μας ή αποτελούν αντίδραση στις εξωτερικές συνθήκες. Στην περίπτωση του Parolapolea, η παράσταση δημιουργήθηκε από τον τρόπο με τον οποίο το σώμα μου αντιδρούσε. Σε ένα σχήμα, στις γραμμές του και στη βαρύτητα -η οποία είναι πάντοτε παρούσα και πάντα αντιδρούμε σε αυτή. Ακόμα και τώρα που καθόμαστε εδώ. Αν δεν αντιδρούσαμε, το σώμα μας θα κατέρρεε και θα πέφταμε καταγής. Όμως ακόμα στεκόμαστε, απλώνουμε τα χέρια μας και αυτό είναι μία αντίδραση στη βαρύτητα, απλώς το ξεχνάμε.
Η βαρύτητα παίζει μεγάλο ρόλο και στο Pli. Νομίζω πως η βαρύτητα είναι μία πολύ όμορφη δύναμη γιατί αποκαλύπτει τη λειτουργία της κίνησης. Όμως για μένα το Pli δεν έχει πολύ να κάνει με την βαρύτητα. Έχει περισσότερο να κάνει με την προσπάθεια, με το να ψάχνεις κάτι που είναι ασαφές -παρόλο που η παράσταση είναι δομημένη με πολύ σαφή και όμορφο τρόπο. Για να συγκρίνουμε τις δύο παραστάσεις, στο Parolapolea όλες οι γραμμές είναι αδρές, καθαρές, ευθείες, κάθετες και παράλληλες, διαγώνιες, σε πολύ καθαρά σχήματα. Όταν ξεκίνησα το Pli, ενώ γνώριζα πως θα είχε να κάνει με καρέκλες, ήξερα πως με ενδιέφερε η παράσταση να είναι φτιαγμένη από σχήματα που δεν είναι ξεκάθαρα κι όπου όλα θα είναι στρεβλωμένα. Αυτό δεν είναι τόσο εύκολο. Ήταν μία πρόκληση για μένα. Με απασχολούσε το ζήτημα της προσπάθειας. Το γεγονός ότι την καταβάλλουμε για οτιδήποτε θέλουμε να επιτύχουμε και όταν ο στόχος επιτευχθεί ορίζουμε έναν νέο. Ίσως αυτό είναι το νόημα της ζωής. Μετά βρήκα κάποια σχέση με το μπαρόκ και έτσι κατέληξα να διαβάζω για τον Λάιμπνιτζ. Ανακάλυψα ένα βιβλίο που έγραψε για αυτόν ο Ζιλ Ντελέζ. Άρχισα να συνειδητοποιώ τι σήμαιναν αυτές οι γραμμές που δεν ήταν ξεκάθαρες, όχι μόνο γεωμετρικά και οπτικά αλλά και με μεταφορική έννοια.
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι ενώ στο θέατρο και το χορό δουλεύουμε κυρίως με το σώμα, τον τελευταίο καιρό σε όλο και περισσότερες συζητήσεις ακούω να αναφέρονται σε κάποιο δοκίμιο του Ζιλ Ντελέζ. Η φιλοσοφία γίνεται παράγοντας σε μία τέχνη που έχει να κάνει με το σώμα. Είναι ενδιαφέρον. Κι εγώ εξεπλάγην από το τι ανακάλυψα δουλεύοντας πάνω σε ένα φιλοσοφικό κείμενο. Δεν θα έλεγα ότι παρουσιάζουμε το κείμενο στο θέατρο, αλλά ότι δουλεύοντας στη σκηνή έχουμε ένα διάλογο μαζί του και βλέπουμε πώς αυτό αντανακλά όσα κάνουμε. Μας βοηθάει να καταλάβουμε το νόημα της δουλειάς μας. Αν οι άνθρωποι αναρωτιούνται τι σχέση ο χορός με τη φιλοσοφία, το ερώτημα ίσως προκύπτει από την εντύπωση που έχουμε για τη φιλοσοφία ως κάτι που εξηγεί με σαφείς όρους τον κόσμο που ζούμε και τη θεωρούμε μία εγκεφαλική λειτουργία. Σαν να σκεφτόμαστε για τον κόσμο ενώ στεκόμαστε έξω από αυτόν. Δεν νομίζω πως είναι αλήθεια, είναι απλώς μια εικόνα που έχουμε φτιάξει με το μυαλό μας. Κι αυτό ισχύει ειδικά για τη φιλοσοφία του Ντελέζ. Ο τρόπος που βλέπει τον κόσμο είναι παιγνιώδης κι εγώ νιώθω ότι περιέχει κίνηση. Αυτή η κίνηση δεν απέχει πολύ από τον χορό. Αυτό είναι κάτι που με ενδιαφέρει αληθινά, αυτός ο χορός της σκέψης. Και στην κίνηση βλέπεις τον τρόπο που ο άλλος σκέφτεται. Δεν βλέπω μεγάλο διαχωρισμό ανάμεσα στο χορό και στη φιλοσοφία.
Μου είπατε ότι δεν υπήρχε χορός εκεί όπου μεγαλώσατε. Αργότερα δεν σας συνέβη να δείτε χορευτές και να πείτε: αυτό θα ήθελα να κάνω κι εγώ; Οι μόνοι χορευτές που μπορούσα να δω ως παιδί στη Σλοβακία όπου μεγάλωσα ήταν αυτοί στο MTV. Όμως δεν είχα ιδέα από χορό κι όταν άρχισα να ασχολούμαι πίστευα πως αυτό θα είναι πρόβλημα. Δεν θα αποκαλούσα τον εαυτό μου χορευτή γιατί δεν έχω περάσει οκτώ χρόνια από τη ζωή μου μαθαίνοντας τεχνική. Μου πήρε αρκετό καιρό να υιοθετήσω την περσόνα ενός μπάσταρδου του χορού. Δεν μεγάλωσα μέσα στον χορό κι όταν τον ανακάλυψα, τον κοίταζα με μάτια παιδιού. Ανακάλυπτα τι μου αρέσει και τι δεν μου αρέσει. Τώρα που το σκέφτομαι ήταν ωραίο που μεγάλωσα χωρίς να γνωρίζω αυτόν τον κόσμο και ύστερα ήμουν αρκετά ώριμος ώστε να είμαι συνειδητοποιημένος σε αυτό που κάνω.
Άκουσα πως στην καινούργια σας δουλειά σκοπεύετε να δουλέψετε με το κοινό. Με ποιον τρόπο; Συνειδητοποίησα πως όταν παρουσιάζουμε μία παράσταση σε ένα φεστιβάλ ή μια αίθουσα μιας πόλης, αυτό που κάνουμε είναι να ερχόμαστε, να στήνουμε τη σκηνή, να παίζουμε και να φεύγουμε. Δεν δημιουργούμε κανέναν σύνδεσμο ούτε με το μέρος, ούτε με τους ανθρώπους που έρχονται να δουν την παράσταση. Εγώ πίστευα πως αυτό κάνει το θέατρο. Το καινούργιο έργο ξεκίνησε από μία εμπειρία που είχα παρουσιάζοντας το Pli. Σκεφτόμουν πως ίσως κάποια στιγμή οι καρέκλες να έφευγαν από τη σκηνή και να έμπαιναν άνθρωποι και η παράσταση να μεταμορφωνόταν σε κάτι διαφορετικό. Το δοκίμασα σε ένα φεστιβάλ που μου έδωσε το περιθώριο να το κάνω. Δούλεψα με μία ομάδα για τρεις μέρες. Η εμπειρία ήταν υπέροχη. Δημιουργήσαμε μία πολύ όμορφη κοινότητα με αυτούς τους ανθρώπους και κάθε χρόνο που επιστρέφω στο φεστιβάλ τους ξαναβρίσκω και βλέπω πως ενώ δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους έχουν γίνει φίλοι. Αυτό αποτελεί προστιθέμενη αξία στο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα της παράστασης. Αυτό μου αρέσει. Από αυτή την εμπειρία άρχισε να μου προκύπτει η ιδέα να κάνω μία παράσταση που δεν θα ήταν δομημένη με σταθερούς ερμηνευτές. Η δομή της θα μετακινείται μαζί μου από φεστιβάλ σε φεστιβάλ. Η τοπική κοινότητα και οι άνθρωποι της πόλης θα εντάσσονται σε αυτή συμμετέχοντας σε ένα τριήμερο εργαστήριο υπό την καθοδήγησή μου και μετά θα την παρουσιάζουμε. Οι συμμετέχοντες θα έχουν και τις δύο αξίες, την καλλιτεχνική και την κοινωνική. Πιστεύω πως είναι σημαντικό να μην ερχόμαστε να παρουσιάσουμε ένα προϊόν, αλλά να αναρωτιόμαστε γιατί το κάνουμε και να εκτιθέμεθα στους ανθρώπους και στα μέρη που πηγαίνουμε.
Έχει τίτλο; Όχι ακόμα.
Πότε θα παρουσιαστεί; Η πρεμιέρα είναι τον ερχόμενο Ιούνιο στο Φεστιβάλ Άλεφ της Πράγας. Το φεστιβάλ είναι ο βασικός συμπαραγωγός της παράστασης. Όταν άκουσαν την ιδέα μου ενθουσιάστηκαν και είμαι πολύ ευτυχής που θέλησαν να την υποστηρίξουν. Νομίζω πως ειδικά για αυτό το έργο χρειαζόταν ένας καλός και υποστηρικτικός συνεργάτης όπως είναι αυτός ο θεσμός.