Ο πατέρας του υπήρξε επιτυχημένος συνθέτης μουσικής άλλου ύφους. Ο ίδιος διέπρεψε στο πιάνο, μετοίκησε στη Γαλλία και στράφηκε στη σύνθεση, γνωρίζοντας την καταξίωση στο χώρο της σύγχρονης μουσικής. Υπογράφει την πρώτη του μουσική για παράσταση τραγωδίας στο πλευρό του Γιάννη Κόκκου, με τον Οiδιίποδα επί Κολωνώ που θα δούμε στην Επίδαυρο την επόμενη εβδομάδα. Με αυτή την ευκαιρία, ο Αλέξανδρος Μαρκέας παρουσιάζει τη ζωή και την τέχνη του στο artivist.
Ας ξεκινήσουμε από τη μουσική για τον Οιδίποδα επί Κολωνώ με το Γιάννη Κόκκο. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία; Με το Γιάννη γνωριζόμαστε εδώ και πολλά χρόνια, γιατί είχαμε κοινούς γνωστούς μέσω του κυκλώματος των ελλήνων καλλιτεχνών της Γαλλίας. Δεν είμαστε της ίδιας γενεάς, αλλά καθώς είναι ένας σκηνοθέτης και σκηνογράφος που πάντα ήταν πολύ δεμένος με τους συνθέτες σύγχρονης μουσικής – έχει δουλέψει με το Γιώργο Απέργη, με τον Luciano Berio, με μεγάλες προσωπικότητες του κόσμου της μουσικής δημιουργίας, κι όταν δόθηκε αυτή η ευκαιρία, πάλι μέσω ενός κοινού φίλου που είναι βοηθός του στη σκηνοθεσία, μου τηλεφώνησε. Η αλήθεια είναι πως μου έδωσε μεγάλη χαρά, γιατί τέτοιου είδους δουλειά δεν είχα ξανακάνει παλαιότερα. Είναι ευχάριστο να κάνει κανείς κάτι το διαφορετικό.
Πάνω σε κάτι τέτοιο ακριβώς δεν έχετε ξαναδουλέψει, αλλά αυτή η θεματική σας έχει απασχολήσει ξανά. Αν δεν απατώμαι, ένα έργο σας ονομάζεται Βακχείες. Ναι, έχω κάνει αρκετά πάνω στο μύθο του Διόνυσου, και από την τραγωδία του Ευριπίδη, αλλά και από ποιήματα και διηγήματα με αυτό το θέμα. Έχω δουλέψει γενικότερα με την Τραγωδία, αλλά σε μινιατούρα, ας πούμε! Πάνω στην Αντιγόνη, πάνω στη Μήδεια… Μικρά μουσικά έργα τα οποία έχουν συμπυκνωμένη όλη την έννοια. Έχω δουλέψει πάνω σε κείμενα του Αριστοφάνη σε διασκευή για παιδιά, αλλά όχι σε αρχαία τραγωδία, και μάλιστα σε αρχαίο θέατρο.
Πώς συνεργαστήκατε με το Γιάννη Κόκκο, με ποια μέθοδο; Στην αρχή δουλέψαμε πολύ με το κείμενο, γιατί ο Γιάννης έκανε κάποια κοψίματα, για να μην διαρκέσει η παράσταση τέσσερις ή πέντε ώρες. Και την ίδια στιγμή, σκεφτόταν πού θα μπορούσε να μπει μουσική, και ποιος θα μπορούσε να είναι ο ρόλος της. Καταλήξαμε σε τρία πεδία σκέψης Το πρώτο ήταν μια μουσική που να είναι τελετουργική, γιατί όλη η συγκεκριμένη τραγωδία είναι μια πορεία προς το θάνατο. Το δεύτερο ήταν ο διαλογισμός (meditation): όλα τα κείμενα του Οιδίποδα είναι φιλοσοφία πάνω στην έννοια της ζωής, στο τι είναι το πεπρωμένο, και στο τι είναι να είσαι άνθρωπος και να παλεύεις ενάντια στο πεπρωμένο. Και το τρίτο πεδίο ήταν μια μουσική ήχων που είναι μια προέκταση της σκηνογραφίας: ήχοι από τη φύση, ήχοι που κινούνται μέσα στο χώρο, ήχοι που έρχονται από πάρα πολύ μακριά και πλησιάζουν… Πράγματα που μπορούμε να κάνουμε με ηλεκτροακουστικό τρόπο και μπορούμε έτσι να φτιάξουμε ένα χώρο ήχων που να είναι ζωντανός, να κινείται όλη την ώρα.
Αν δεν απατώμαι, στη Γαλλία βρεθήκατε από αρκετά μικρός. Ναι, από δέκα εννέα – είκοσι χρονών.
Δεν θα ρωτήσω φυσικά πώς μπήκε η μουσική στη ζωή σας, γιατί ξέρω πως ήταν εκεί εξ αρχής. Ναι, προέρχομαι από μουσική οικογένεια.
Ο πατέρας σας ήταν πασίγνωστος και επιτυχημένος συνθέτης: ο Λυκούργος Μαρκέας. Ναι. Τον έχασα όταν ήμουν παιδάκι, έφυγε πολύ νέος. Αλλά μεγάλωσα με τη μουσική.
Άρα ξέρατε πάντα ότι αυτό θα κάνετε στη ζωή σας; Ναι.
Και ειδικά στη Γαλλία, πώς βρεθήκατε; Βρέθηκα επειδή είχα μια καθηγήτρια πιάνου που μου έλεγε πάντα: Α, εσύ όταν τελειώσεις πρέπει οπωσδήποτε να πας στη Γαλλία! Και μάλλον την πίστεψα… Πήγα εκεί για να συνεχίσω το πιάνο, και παράλληλα άρχισα να δέχομαι το μικρόβιο της σύνθεσης. Και παλαιότερα έκανα πράγματα πιο προσωπικά – αυτοσχεδιασμό, ενορχηστρώσεις, διασκευές – αλλά όχι συνθέσεις. Στη Γαλλία αισθάνθηκα ότι μου έδιναν την ευκαιρία να το κάνω κι αυτό. Πέρασα στη σύνθεση, και μετά σιγά-σιγά ξαναγύρισα στο πιάνο και τον αυτοσχεδιασμό.
Μιλήσαμε πριν περί ελλήνων της Γαλλίας. Γενικά αυτή η σχολή των ελλήνων απάτριδων του Παρισιού – Ξενάκης, Απέργης, Καστοριάδης, Αξελός, Κόκκος, Ηλίας Πετρόπουλος, Τάκις – είναι μια κληρονομιά πολύ βαριά… Πρώτα-πρώτα πρέπει να σας πω πως δεν συγκρίνω τον εαυτό μου με κανέναν από αυτούς. Χαίρομαι που το λέτε έτσι, αλλά προσπαθώ να είμαι πιο μετριόφρων. Από την άλλη, η αλήθεια είναι ότι η Γαλλία είναι μια χώρα που αγαπάει το ελληνικό πνεύμα, και γενικώς αγαπάει το πνεύμα. Όταν κάποιοι άνθρωποι έχουν πράγματα να πουν, κι ας είναι διαφορετικά, κι ας είναι πρωτότυπα και πρωτόγνωρα, η Γαλλία δεν κλείνει τις πόρτες. Εκ παραδόσεως, στο Παρίσι αρέσει να κινούνται οι ιδέες, να συγκρούονται, να υπάρχουν αντινομίες, και όλα αυτά να πηγαίνουν προς την πρόοδο. Οι καλλιτέχνες κι οι φιλόσοφοι που αναφέρατε σκέφτονται, κι έτσι η σκέψη πάει πιο μπροστά.
Στη Γαλλία έχετε επαφές και με άλλους έλληνες καλλιτέχνες της γενιάς σας η και νεώτερους, ή έχετε να κάνετε κυρίως με γάλλους; Περισσότερο με γάλλους, αλλά έχω σχέσεις και με κάποιους έλληνες, και κυρίως καλλιτέχνες των εικαστικών τεχνών, όπως ο Ιάσονας Καραΐνδρος, με τον οποίο δουλεύουμε πολύ συχνά μαζί. αλλά θα ήθελα στο μέλλον να οργανωθώ περισσότερο μαζί τους για να μιλήσουμε για την Ελλάδα με διαφορετικό τρόπο. Είναι λιγάκι κουραστικό τα τελευταία χρόνια να μιλάμε πάντα για την Ελλάδα ως μια χώρα όπου η κρίση και οι δυσκολίες έχουν προκαλέσει ομαδική κατάθλιψη. Να πούμε τουλάχιστον ότι υπάρχουν νέα παιδιά, καλλιτέχνες, που σκέφτονται αλλιώς τα πράγματα, με περισσότερη αισιοδοξία.
Ποια είναι τα σχέδιά σας μετά από τον Οιδίποδα; Γράφω ένα κουαρτέτο εγχόρδων που θα κάνει πρεμιέρα στη Γαλλία, και μετά θα έρθει στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Γράφω επίσης κάτι σε φόρμα όπερας με μαριονέτες, με θέμα την Ηλέκτρα, που αναμειγνύει και Ευριπίδη, και Σοφοκλή, και Αισχύλο, αλλά και σύγχρονους συγγραφείς που έχουν γράψει για την Ηλέκτρα, και μετά ένας σύγχρονος συγγραφέας με τον οποίο δουλεύω πάει τα πράγματα εντελώς αλλού. Κι ένα άλλο πρότζεκτ, επειδή δουλεύω συχνά πάνω σε όπερες για παιδιά: Γράφω μια όπερα για τα παιδιά που βρίσκονται σε κράτηση σε φυλακές. Το εμπνεύστηκα μαζί με μια συγγραφέα από αυτό που έγινε πρόσφατα στις ΗΠΑ, όπου παιδιά προσφύγων βρέθηκαν να χωρίζονται από τους γονείς τους και να κρατούνται μόνα τους σε κάτι σαν παιδικές φυλακές.
Και κάποιο όνειρο που να μην έχει γίνει ακόμα πρότζεκτ; Α, πολλά, πολλά! Θα ήθελα να κάνω ένα μουσικό θέατρο που να έχει μέσα όλες τις κωμωδίες του Αριστοφάνη συμπυκνωμένες και αναμεμειγμένες , για να δω πώς μπορώ με τον ήχο και με ειδικές τεχνικές στα όργανα, και με την ηλεκτροακουστική, να διαμορφώσω αυτό που στα γαλλικά λέμε burlesque σε ηχητικό πεδίο. Αυτό το πρότζεκτ θα μου άρεσε πολύ να μπορούσα να το κάνω κάποτε. Και θα ήθελα επίσης να κάνω μια όπερα για μια ιστορία αγάπης μεταξύ δύο εφήβων η οποία να αφορμάται από το Ρωμαίο και την Ιουλιέτα, αλλά να προέρχονται από λαούς που βρίσκονται σε πόλεμο – κι ίσως κι οι δυο τους να μην είναι όπως έχουμε συνηθίσει: να είναι Ιουλιέτα κι Ιουλιέτα, ή Ρωμαίος και Ρωμαίος…